معاونت امور بهداشتی
برنامه مراقبت فلج شل حاد :
تعریف استاندارد مورد فلج شل حاد :
وقوع فلج شل و ناگهانی در اندام یک فرد زیر ١٥ سال بدون سابقه ضربه
در افراد بالای 15 سال : گزارش موارد فلج شل حاد فقط در صورتی انجام می شود که یک پزشک مشخصا به پولیو مشکوک باشد.
تعریف عامیانه:شروع هر فلج ناگهانی.
ریشه کنی فلج اطفال :
1- تعریف :
یعنی زمانی که هیچ موردی از فلج اطفال بروز نکند و عامل بیماری (ویروس وحشی فلج اطفال ) بطور کامل از محیط حذف شود .
2- فواید :
راهکارهای حصول به ریشه کنی فلج اطفال :
واکسن خوراکی فلج اطفال ، واکسن انتخابی سازمان جهانی بهداشت بوده که اثربخشی 3 دز آن حدودا" 85% می باشد . هم اکنون این واکسن بصورت جاری در کشور ما بکار می رود . ولی حتی اگر پوشش ایمنسازی جاری 100% هم باشد نمی توان بیماری را در جامعه ریشه کن نمود و باید از 3 روش دیگر ایمنسازی بهره گرفت که عبارتند از :
یعنی روزهایی که در آن کلیه کودکان سنین زیر 5 سال بدون توجه به سابقه ایمنسازی قبلی ، واکسن خوراکی فلج اطفال دریافت می کنند که موجب قطع انتقال ویروس وحشی و جایگزین آن با ویروس واکسن و دستیابی سریعتر به پوشش بالای واکسیناسیون در کشور می شود . این ایمنسازی باید 6-4 هفته بعد تکرار شود . زمان این ایمنسازی باید هنگامی باشد که انتقال بیماری به پائین ترین حدخود رسیده باشد ( زمستان و بهار ) .
اگر مورد فلج شل حاد کشف شده در روستا می باشد باید تمامی کودکان زیر 5 سال روستا را واکسینه نمود ولی اگر بیمار مبتلاء به فلج شل حاد ساکن شهر باشد باید کودکان زیر 5 سال پانصد خانوار اطراف بیمار را واکسینه کرد . ایمنسازی باید در 2 نوبت و بفاصله یکماه صورت گیرد . نکته مهم اینست که عمل واکسیناسیون باید بعد از گرفتن نمونه مدفوع از بیمار و یا موارد تماس باشد .
یکی دیگر از راهکارهای دستیابی به ریشه کنی فلج اطفال بوده و در نواحی پرخطر صورت می گیرد . در این روش همه کودکان زیر 5 سال را بدون توجه به سابقه ایمنسازی قبلی به روش خانه به خانه و بفاصله یکماه واکسینه می کنند .
بطور خلاصه : مراقبت = جمع آوری اطلاعات برای اقدام .
مراقبت یعنی جمع آوری منظم و مستمر ، پردازش ، تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های بهداشتی در جریان توصیف و پایش یک واقعه بهداشتی، با این هدف که از اطلاعات حاصله جهت برنامه ریزی ، اجرا و ارزیابی مداخله ای بهداشت عمومی و برنامه های بتوان استفاده نمود .
مراقبت موجب تعیین جمعیت های در معرض خطر و محل های پرخطر می گردد .
* مراقبت فلج شل حاد :
1.بدین معنا که همه موارد مظنون به فلج اطفال در کلیه سنین و افراد مبتلاء به فلج شل حاد از جمله گیلن باره در سنین زیر 15 سال باید مورد جستجو و بررسی قرار گیرند که از این طریق می توان جمعیت های در معرض خطر ، مناطق پرخطر و جاهایی را که ویروس وحشی کماکان وجود دارد شناسایی ، و برای مقابله با آن برنامه ریزی نمود . در شبکه های کارآمد هر مورد فلج شل حاد، حداکثر ظرف مدت 7 روز کشف و گزارش می شود .
2.بررسی بیمار و جمع آوری 2 نمونه مدفوع مناسب** حداکثر طی 14 روز پس از بروز فلج .
3.وصول نمونه ها به آزمایشگاه تحت شرایط مطلوب طی حداکثر 3 روز .
4.ارسال جواب آزمایشگاه به واحد مراقبت فلج شل حاد طی 28 روز .
5.پیگیری بیمار مبتلاء به فلج شل حاد پس از 60 روز بعد از بروز فلج .
6.طبقه بندی نهایی مورد مبتلاء به فلج شل حاد حداکثر ظرف 90 روز پس از بروز فلج .
7.تمام موارد فوق باید به دقت در فرم بررسی *** بیمار بصورت تایپ در 3 نسخه تایپ شده و در مرکز بهداشت شهرستان ، استان و اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماریها نگهداری شوند .
مراقبت فعال :
بمنظور اطمینان از مراقبت جاری فلج شل حاد و پایش آن ، مراقبت فعال به صورت هفتگی به اجرادرمی آید بدین منظور فرم شماره1 و2**** پایش هفتگی تکمیل وارسال می گردد.
- فرم شماره 1 به صورت هفتگی توسط کارشناس مسئول بازدید کننده تکمیل خواهد شد . ستون نام واحد زمانی تکمیل می شود ، که مورد مثبت یافت شده باشد که در این صورت نام بخش و بیمارستان قید می گردد . در ردیفهای بعدی تعداد AFP گزارش شده ، گزارش نشده و جمع موارد صفر به صورت بستری و سرپایی در ستون مربوط قید می گردد . حتما" به ستون ذکر دلایل عدم گزارش توجه خواهد شد . این فرم تکمیل شده در آخر هر هفته به نحوی به مرکز بهداشت استان ارسال خواهد شد که اولین روز هفته بعد از نظر رئیس مرکز بهداشت استان بگذرد .
- فرم شماره 2 توسط مرکز بهداشت استان تکمیل می شود . در ستون اول نام شهرستانهای استان قید شده در ستونهای بعدی بر حسب مورد ، تعداد موارد AFP گزارش شده و نشده و مجموع آن بر حسب بستری و سرپایی تکمیل می شود . توجه شود در شهرستانی که موردی مشاهده نگردیده فرم با ذکر مورد صفر تکمیل خواهد شد . این فرم در روز اول هفته تکمیل شده یک برگ آن به دفتر ریاست دانشگاه علوم پزشکی و برگ دیگر به اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماریها نمابر خواهد شد .
مشروح اقداماتی که باید پس از کشف هربیمار مبتلاء به فلج شل حاد در شبکه بهداشت و درمان کشور صورت گیرد بصورت ذیل است :
× پس از دریافت گزارش کشف مورد فلج شل حاد توسط مرکز بهداشتی درمانی ، صحت گزارش ، بررسی شده و پس از تأئید ، بلافاصله مشخصات و آدرس بیماری بصورت (تلفنی –دورنگار) به مرکز بهداشت شهرستان گزارش شود و اقدام به تکمیل فرم بررسی گردد .
× مرکز بهداشت شهرستان پس از دریافت گزارش ، باید در کوتاهترین زمان ممکن به بیمار مراجعه و پس از تأئید فلج شل حاد :
1- فرم بررسی را تکمیل کند ،
2- اطرافیان بیمار را بمنظور یافتن موارد فلج دیگر معاینه نماید ،
3- دو نمـونه مدفوع مناسب از بیمار تهیه کند (بمنظور حصول اطمینان از ارسال بموقع نمونه ها، مرکز بهداشت شهرستان می تواند رأسا" نسبت به ارسال نمونه ها اقدام کرده و از آزمایشگاه رسید دریافت نماید )
4- فرم درخواست آزمایش نمونه* را تکمیل و به دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران ارسال نماید ،
5- در صورتیکه بیمار همزمان چهار مشخصه ذیل : ( سن زیر 5 سال – شروع فلج همراه با تب – کامل شدن فلج ظرف 4 روز – فلج غیر قرنیه اندام ها ) را داشته باشد از اطرافیان بیمار نیز 5 نمونه جمع آوری و ارسال کند ،
6- گزارش فوری به مرکز بهداشت استان ،
7- پیگیری روز 60 بمنظور آگاهی از چگونگی وضعیت فلج باقیمانده را انجام دهده ،
8- به مرکز بهداشتی درمانی پس خوراند بدهد ،
9- اطرافیان و موارد تماس را به طریقی که قبلا" ذکر شد واکسینه نماید .
10- مرکز بهداشت استان به صورت ماهانه فرم خلاصه اطلاعات* موارد فلج شل حاد را به اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماریها ارسال نماید .
نمونه مناسب :
- حداقل حدود 10 گرم باشد ( باندازه ناخن شست دست )
- نمونه ها بفاصله 24 ساعت از یکدیگر گرفته شود،اگربیمار قادر به دفع مدفوع نیست می توان سواب رکتال تهیه کرد .
- نمونه ها یا سواب را باید داخل ظرفهای استریل شیشه ای یا پلاستیکی درب پیچ دار قرارداد .
- نمونه ها باید در 8-4 درجه سانتیگراد حمل شود یا در 20- درجه سانتیگراد نگهداری شود بنابراین برای حمل نمونه ها باید کلدباکس و آیس پک در دسترس باشد .
- نمونه ها باید حداکثر ظرف 14 روز پس از بروز فلج از بیمار تهیه شود .
- نمونه ها با رعایت زنجیره سرما و طی حداکثر 72 ساعت به آزمایشگاه واصل گردد .
× مرکز بهداشت استان مورد فلج شل حاد را به ریاست دانشگاه و نیز اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماریها بصورت تلفنی اعلام نماید .
× اداره کل مبارزه بابیماریهاپس از وصول نتیجه آزمایش نمونه هاازآزمایشگاه ملی فلج اطفال، بلافاصله نتیجه را به دانشگاهها اعلام نماید .
تکمیل فرم بررسی ظرف 60 روز حاصل می شود و حداکثر تا یک ماه بعد از آن باید طبقه بندی نهایی * در کمیته استانی طبقه بندی فلج اطفال صورت گرفته و آنگاه فرم تکمیل شده به اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماریها ارسال گردد . بعبارت دیگر فرم بررسی شامل نتیجه گیری روز 60 و طبقه بندی نهایی و ذکر تشخیص نهایی حداکثر باید در مدت 90 روز به اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماریها واصل گردد .
