معاونت امور بهداشتی

برنامه مراقبت بیماری سرخک (مرحله حذف)

برگ زرین دیگری از سلامت بدنبال تلاش های همه جانبه بین‌المللی و ملی، در راستای کاهش آلام بشریت و بدنبال ریشه‌کنی بیماری آبله در سال 1980 میلادی و گامهای نهایی در رسیدن به ریشه‌کنی بیماری فلج اطفال، در سال نهضت خدمت رسانی به مردم (سال 1383 شمسی) کتاب پربار ایثار و نوعدوستی مردم میهنمان را مزین نمود.

با توفیق خداوند منان و دعای خیر مقام معظم رهبری و همدلی و همکاری کلیه یاوران سیستم بهداشتی و درمانی کشورمان بالاخص همکاران محترم در مرکز مدیریت بیماریها و دانشگاه‌های علوم پزشکی، واکسیناسیون سراسری سرخک و سرخجه با زیر پوشش بردن جمعیتی بالغ بر 33 میلیون نفر در آذر ماه 1382 و بعنوان بزرگترین عملیات واکسیناسیون تزریقی در جهان در کوتاه‌ترین زمان ممکن با تأیید محافل علمی، فرهنگی، اجتماعی و سازمان جهانی بهداشت و موفقیت کامل به مرحله اجرا در آمد و تصویر ناپسند این بیماری کهنسال را در صحنه فردای روشن کشورمان کمرنگ ساخت و پایه‌های اصالت و استقامت آینده سازان سرزمینمان را با صبوری تمام بار دیگر استحکام بخشید.

یکی از بیماریهای کشنده در کشورهای در حال توسعه، بیماری سرخک است که میزان کشندگی آن در حدود 1 تا 5 درصد و در بعضی مناطق در حدود 10 تا 30 درصد تخمین زده شده است. بهبود پوشش جاری واکسیناسیون، باعث کاهش موارد ابتلا به سرخک و در نتیجه کاهش موارد مرگ ناشی از سرخک گردیده است.

طی دهه 1980 میلادی به‌دنبال بسیج جهانی واکسیناسیون کودکان، پوشش ایمنسازی افزایش چشمگیری پیدا کرد و در سال 1989 میلادی، کاهش میزان ابتلا به سرخک تا 90 درصد و کاهش میزان مرگ ‌و میر ناشی از آن تا 95 درصد ( این آمار در مقایسه با میزان ابتلا و مرگ‌ و میر، قبل از انجام برنامه‌های واکسیناسیون، داده شده است) در برنامة کار مجمع جهانی بهداشت قرار گرفت.

در گردهمایی جهانی سال 1990، رسیدن به پوشش90 درصدی تا سال 2000 به‌عنوان هدف برای واکسن سرخک و سایر واکسنهای برنامه گسترش ایمنسازی مطرح گردید و متعاقباً حذف سرخک در سه منطقه از شش منطقه سازمان جهانی بهداشت (منطقه امریکا تا سال 2000، منطقه اروپا و منطقه مدیترانه شرقی تا سال 2010) به عنوان هدف در نظر گرفته شد. مناطق آفریقایی و آسیای جنوب شرقی و غرب اقیانوس آرام، اهداف قبلی مجمع جهانی بهداشت مبنی بر کاستن میزان ابتلا و مرگ را حفظ نمودند. در سال 2000، سازمان جهانی بهداشت و یونیسف توصیه کرده‌اند که کشورها باید علاوه‌بر پوشش گستردة دوز اول واکسن سرخک، فرصت دومی را نیز برای تمامی کودکان به منظور ایمنسازی علیه سرخک، فراهم نمایند. موارد گزارش شده سرخک، طی دهه 1980 و اوایل دهه1990، کاهش یافت و در اواسط دهه 1990، ثابت باقی ماند. درسال 2000 میزان موارد سرخک در سطح جهان در مقایسه با میانگین سالیانه 5 سال قبل، افزایش 13 درصدی پیدا کرد که پس از انجام بسیج‌های واکسیناسیون، تعداد موارد گزارش شدة سرخک به شدت کاهش یافت (کاهش در میزان ابتلا به میزان تقریبی بیش از 99 درصد) درسال 2000 سرخک، مسئول نصف موارد مرگ ناشی از بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن بود. البته میزان مرگ و میر جهانی سرخک تا سال 2000 در مقایسه با دوران قبل از مصرف واکسن، 87 درصد کاهش یافته است.

در سال 2001، سازمان جهانی بهداشت و یونیسف با توجه به بار جهانی بیماری سرخک، برنامه استراتژیک مشترکی را برای سالهای 2001 تا 2005 منتشر کردند. اهداف برنامه، کاهش میزان ابتلا به سرخک تا 50 درصد در مقایسه با سال 1999 و حذف سرخک می‌باشد. استراتژی‌های طراحی شده (راهبردها) در این برنامه عبارتند از :

• پوشش بالای نوبت اول واکسیناسیون ؛  
• تأمین فرصت دوم ایمنسازی علیه سرخک برای تمام کودکان از طریق فعالیتهای ایمنسازی تکمیلی و یا اجرای نوبت دوم واکسیناسیون ؛
• مراقبت موارد ابتلا وتأیید آزمایشگاهی موارد مشکوک به سرخک ؛
• درمان مؤثر موارد سرخک ؛
• ادغام فعالیتهای کنترل سرخک با سایر فعالیت‌های ایمنسازی و فعالیت‌های برنامه مراقبت‌های اولیه بهداشتی.

درسال 1997، کشورهای عضو منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، مصوبة حذف سرخک در منطقه تا سال 2010 را تصویب کردند. این مصوبه، شامل چهار استراتژی است:

1.انجام واکسیناسیون سرخک و تداوم آن به‌منظور پوشش بیش از 95 درصد کودکان ؛

2.واکسیناسیون همزمان همه کودکان، بدون در نظر گرفتن سابقه واکسیناسیون قبلی یا ابتلا به بیماری (بسیج واکسیناسیون عمومی) ؛

3.انجام بسیج ملی واکسیناسیون دوره‌ای (هر 3 تا 5 سال) برای تمام کودکانی که بعد از آخرین بسیج واکسیناسیون به دنیا آمده‌اند یا پوشش جاری بیش از 95 درصد برای دومین نوبت واکسن سرخک ؛

4.تقویت نظام مراقبت سرخک و‌تأیید آزمایشگاهی موارد مشکوک.

مراقبت بیماری :

هدف از انجام مراقبت در مناطقی که برای حذف سرخک تلاش می‌نمایند، عبارت است از :‌

1.کشف و بررسی سریع کلیة موارد مظنون به سرخک

2.اثبات موارد به‌وسیلة تشخیص آزمایشگاهی

3.مشخص کردن منبع احتمالی بیماری (محلی یا وارده)

4.پیش‌بینی و جلوگیری از طغیانهای بیماری

5.مشخص نمودن جمعیتهای پرخطر^*

تعریف مورد بیماری :

1.تعریف بالینی مورد بیماری: هر شخصی که طبق نظر پزشک از لحاظ بالینی به عفـونت سرخک مشکوک باشد یا هر شخص دارای نشانه‌های تب و بثورات (راش) ماکولوپاپولر (غیر وزیکولار) و سرفه همراه با آبریزش بینی (کوریزا) یا التهاب ملتحمه (کونژونکتیویت)

2.تعریف آزمایشگاهی: وجود آنتی‌بادی IgM اختصاصی سرخک در خون بیمار.

• منظور از جمعیتهای پرخطر، مهاجرین، حاشیه‌نشین‌های فقیر، جمعیتهای جابجا شده، جمعیتهای با دسترسی مشکل، جمعیتهای با فرهنگها و اعتقادات خاص، جمعیتهای با پوشش پایین واکسیناسیون و ... هستند.

راهنمای کشوری مراقبت بیماری سرخک