معاونت امور بهداشتی

پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی و عروقی

فشارخون بالا قاتل خاموش است. معمولا بدون علامت می باشد و بیشتر مردم نمی دانند که مبتلا به این بیماری هستند. بنابراین تعداد زیادی از افراد مبتلا به فشارخون ممکن است بسیار دیر تشخیص داده شوند و زمانی تشخیص داده شوند که عوارض ایجاد شده است. هزینه های سلامت و اقتصادی قابل توجهی در مورد کمبود تشخیص اولیه، درمان ناکافی و کنترل ضعیف فشارخون بالا وجود دارد. عوارض فشارخون بالا بودجه افراد و دولت را به علت نیاز به مداخلات هزینه  بردار مانند جراحی بای پس و دیالیز مصرف می کند. تشخیص اولیه و درمان فشارخون بالا و ریسک فاکتور آن می تواند مورتالیته زودهنگام (ناشی از بیماری قلبی و سکته مغزی) را که منجر به بهبود سلامت می شود کاهش دهد. فشارخون یکی از مهمترین ریسک فاکتورها برای سکته مغزی می باشد و کنترل آن برای کاهش مرگ ناشی از سکته مغزی الزامی می باشد.

فشارخون بالا ریسک فاکتور اصلی برای بیماری کرونر و ایسکمیک قلب و سکته مغزی هموراژیک است. نشان داده شده است که سطوح فشارخون با ریسک بیماری کرونر قلبی و سکته مغزی ارتباط دارد. در برخی گروه های سنی، ریسک بیماری قلبی عروقی به ازای هر افزایش حدود 10/20 میلی متر جیوه از سطح پایه 75/115 دو برابر می شود. به علاوه بیماری کرونر قلب، سکته مغزی، عوارض افزایش فشارخون شامل نارسایی قلبی، بیماری عروق محیطی، نارسایی کلیوی، خونریزی رتین و اختلال بینایی می باشد. درمان فشار سیستولیک و دیاستولیک به مقدار کمتر از 90/140 با کاهش عوارض قلبی عروقی مرتبط است.در جهان یک میلیارد نفر مبتلا به فشارخون بالا وجود دارد و 4 میلیون نفر در سال در نتیجه مستقیم فشارخون بالا فوت می کنند. تا سال 2010، 2/1 میلیارد نفر در سراسر دنیا، فشارخون بالا وجود داشت. که ضرورت اولویت گذاری برای غربالگری ، تشخیص زودرس و مدیریت فشارخون در دنیا و منطقه مدیترانه شرقی از طریق برنامه های مبتنی بر جامعه را نشان می دهد.هایپرتانسیون مسئول 13% مورتالیتی و 6% موربیدیته می باشد و یکی از ریسک فاکتورهای اصلی برای از دست رفتن سال های زندگی سالم می باشد. تخمین زده می شود که یک بیلیون نفر در سرتاسر جهان از بیماری فشارخون بالا رنج می برند که تا سال 2025، 1.56 بیلیون نفر خواهند بود. شیوع هایپرتانسیون در نواحی مختلف جهان متفاوت است. اگرچه در دهه اخیر در تعداد زیادی از کشورها حتی در کشورهای با درآمد پایین افزایش داشته است. در سطح جهان، تخمین زده می شود که فشارخون بالا مسئول 7.5 میلیون مرگ، حدود 12.8% کل مرگ ها می باشد که مسئول 57 میلیون سال های ناتوانی (DALY) یا 3.7% کل DALY ها می باشد.

همچنین در بررسی سیمای مرگ در 29 استان کشور در سال 1383، 3.1% کل مرگ ها ناشی از فشارخون بالا بوده  و میزان مرگ ناشی از فشارخون بالا 18.7 در 100000 نفر در نقاط روستایی بوده است. این میزان در سال 1385 به 17 مرگ در 100000 نفر رسیده و کاهش داشته است.در بررسی عوامل خطر بیماری های غیرواگیر در کشور در سال 1388، حدود 16% افراد 15 تا 64 سال دارای فشارخون بالا بودند.بار بیماریهای منتسب به فشارخون بالا، بیماری قلبی و سکته مغزی در کشور ما، قابل توجه است. این بیماری ها بر کیفیت بیماری تاثیر داشته و درمانهای گرانی دارند. بهترین رویکرد، افزایش شناسایی فشارخون بالا و ارتباط طی مواجهه های معمول پزشک (High contact settings) و یا غربالگری جمعی (Low contact setting) است. با توجه به اینکه بیماری فشارخون بالا شایعترین بیماری قلبی عروقی است، در سال 1371 برنامه کشوری پیشگیری و کنترل بیماری فشارخون بالا، به عنوان اولین برنامه از برنامه های پیشگیری و کنترل بیماری های قلبی عروقی  و با توجه به ساختار شبکه های بهداشتی درمانی در کشور طراحی گردید. این برنامه در ایران از نوع برنامه های سطح دوم و سوم با هدف شناسایی و درمان بیماران است. در حال حاضر این برنامه فقط در روستاها و شهرهای کمتر از 100000 نفر اجرا می شود و با توسعه برنامه پزشک خانواده در شهرهای بزرگتر این برنامه تمام کشور را پوشش خواهد داد.

بیماری های قلبی عروقی یکی از عوامل عمده بیماری و مرگ و میر در سطح جهان بوده و اکثریت افرادی که دچار حملات و شوک های قلب می شوند را می توان با کنترل فشارخون شدید، دیابت، مصرف دخانیات، چربی خون بالا، عدم تحرک و ...جلوگیری کرد.با پیشگیری و کنترل این بیماری می توان از بروز عوارض و ناتوانی و مرگ و میر ناشی از آن به میزان قابل ملاحظه ای کاست. با آموزش و حساس سازی پرسنل محیطی و به ویژه پزشکان شاغل در مراکز بهداشتی درمانی و همچنین شناسایی بیماران فشارخون بالا ، آموزش بیماران از نوع بیماری و نحوه کنترل آن و روشهای خود مراقبتی ، آموزش بیماران در خصوص اصلاح شیوه های نامناسب زندگی و نحوه صحیح مصرف داروها و ارجاع به موقع آنان به سطوح تخصصی  و انجام ECG های دوره ای  و ... در این افراد اقدامات اساسی و موثر در راستای پیشگیری و کنترل این بیماری در جامعه است.

 برنامه های پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی و عروقی