معاونت امور بهداشتی
برنامه کلاس های آمادگی برای زایمان فیزیولوژیک
ترویج زایمان طبیعی، ارائه خدمات با کیفیت مامایی و رعایت حقوق مادر و نوزاد یکی از برنامه های اداره سلامت مادران دفتر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس می باشد. بارداری و زایمان یک فرایند فیزیولوژیک است و بیشتر از آن که نیازمند مدیریت و مداخله باشد، حمایت و همراهی را می طلبد. بنا به تغییراتی که در ساختار جسمی و روانی مادر باردار رخ میدهد بایستی حتما مورد حمایت قرار گیرد. چراکه اگر حمایت صورت نگیرد، این تغییرات می تواند اثرات نامطلوب بر روی جنین و مادر بگذارد. تجربه یک مادر از دوران بارداری و تولد فرزندش دارای اهمیت بسیاری است که چهار عامل در این تجربه نقش دارند:
معمولا مادران با استفاده از تجربه خانواده و اطرافیان و بر اساس فرهنگ منطقه خود برای انجام زایمان آماده می شوند.
عدم آگاهی و ترس از ناشناخته های دوران بارداری باعث ایجاد اضطراب در مادران می شودکه با افزایش ترشح هورمونهای استرس، احتمال زایمان زودرس، عدم پیشرفت زایمان، تولد نوزاد کم وزن و هیپوکسی جنین، بیشتر می شود و این موارد منجر به مداخلات پزشکی غیر ضروری می گردد.
آموزش تمرین های عضلانی، آموزش تنفس صحیح، تن آرامی، تمرین تمرکز و همچنین آموزش وضعیت های مناسب در هنگام زایمان به مادر کمک میکند تا دوران بارداری و مراحل مختلف لیبر را با کمترین عوارض سپری کند . افسردگی های بعد از زایمان نیز کاهش پیدا کرده و میل به شیردهی افزایش می یابد.
بطور کلی آموزش های بارداری و زایمان بر دونکته تاکید دارد: آگاهی از آناتومی و فیزیولوژی لیبر و زایمان و راهکار های ساده برای سازگار شدن با "درد".
توانمند سازی مادران باردار و خانواده های آنها با فراهم نمودن شرایط برگزاری کلاس های آمادگی برای زایمان و بکارگیری روشهای فیزیولوژیک راهکار مناسبی برای اداره یک بارداری و زایمان کم خطر می باشد. این کلاس ها ازهفته20 بارداری شروع و تا هفته 37 بارداری ادامه می یابد. کلاس ها طی 8 جلسه برگزار شده و در هر جلسه ابتدا مطالب شفاهی و سپس مهارتها بصورت عملی برای مادران باردار شرکت کننده در کلاس آموزش داده می شود. مهارتها شامل اصلاح وضعیت ها، تمرینهای کششی، تن آرامی(Relaxation) ، ماساژ و الگوهای تنفسی در بارداری، زایمان و پس از زایمان است.
آموزش به مادران برای انتخاب زایمان طبیعی با توجه به کاهش ترس از درد زایمان و توانمندی مادران نه تنها موجب کاهش هزینه ها می گردد بلکه منجر به تمایل مادران به داشتن فرزند بیشتر می گرددکه این امر در استای سیاست های جمعیتی رهبر معظم انقلاب اسلامی می باشد.
تمامی مادران باردار صرف نظر از سن، میزان سواد، اولین بارداری یا بیشتر، سابقه زایمان قبلی طبیعی یا سزارین، می توانند در کلاس ها شرکت کنند منتهی بایستی مراقبت های دوران بارداری را انجام دهند و ممنوعیتی از نظر متخصص زنان، پزشک یا مامای مراقبت کننده وی، برای شرکت در کلاس و انجام تمرینات عملی نداشته باشند .
کنترااندیکاسیونهای مطلق برای انجام تمرینات ورزشی برای مادران باردار شامل :
کنترااندیکاسیونهای نسبی برای انجام تمرینات ورزشی برای مادران باردار شامل :
طول دوره آموزش : کلاس ها از نیمه دوم بارداری شروع می شود و 8 جلسه ادامه دارد. هر جلسه 90 دقیقه شامل: 15 دقیقه اول سلام و احوالپرسی، 30 دقیقه تئوری، 15 دقیقه پرسش و پاسخ و 30 دقیقه تمرین است. در هر کلاس حداکثر 10 خانم باردار و همراهش شرکت می کنند. مطالب تئوری و تمرین های عملی به صورت گروهی در کلاس اجرا می شود. فیلم آموزشی مربوط به همان جلسه را نمایش داده می شود در پایان دوره برای کلیه مادران باردار شرکت کننده در کلاس گواهی پایان دوره صادر می گردد که در زمان مراجعه به بیمارستان تحویل بخش زایمان گردد.
وسایل آموزشی و تجهیزات برنامه شامل: کتاب و فیلم های آموزشی، پوستر، مولاژ، توپ تولد، وایت بورد، ویدئو، تلویزیون ، ترازوی بزرگسال، دستگاه سونی کید، دستگاه فشارسنج و گوشی، تعدادی بالش کوچک، 10 عدد تشک ورزشی، تعدادی ملحفه، روغن یا پودر بچه (1 عدد) این تجهیزات برای 10 خانم باردار در نظر گرفته شده است.
فضای آموزشی: اتاقی با فضای حداقل 40 متر مربع ، برای آموزش تئوری و عملی و نمایش فیلم و نیز فضایی برای رختکن مادران شرکت کننده در کلاس.
روند اجرایی برنامه در دانشگاه علوم پزشکی ارومیه:
این برنامه همزمان با سایر دانشگاههای کشور در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ارومیه، از سال 1394 با انتخاب و تجهیز 4 شهرستان(ارومیه، بوکان، خوی، میاندواب)، به دنبال برگزاری کارگاه آموزشی تربیت مربی 60 ساعته برای 30نفر از کارشناسان مامایی منتخب شهرستان های مذکور آغاز گردید. در حال حاضر 37 کلاس آموزشی در مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی و پایگاه های شهرستان های تابعه دانشگاه، تجهیز و راه اندازی شده، که بیش از 80 نفر از مربیان توانمند در امر برگزاری کلاس برای مادران باردار فعالیت می نمایند.
بررسی عملکرد ده ساله اخیر(1403 تا 1394) نشان میدهد که بیش از 43000 مادر باردار واجد شرایط در این کلاس ها شرکت نموده و آموزش های لازم را کسب کرده اند. همچنین روش انتخابی 65 درصد از مادران آموزش دیده مذکور ، طبیعی می باشد..
به منظور ارزیابی عملکرد همکاران مربی، بازدید از کلاس ها و پایش برنامه در طول سال (طبق چک لیست وزارتی) توسط کارشناس برنامه در معاونت بهداشت صورت می گیرد . همچنین پایش ها ی ماهانه توسط کارشناس برنامه در ستاد شهرستان نیز انجام می شود.
طبق اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تا پایان سال 1408 بایستی صد درصد مادران باردار واجد شرایط که تحت پوشش مراکز خدمات جامع سلامت و پایگاه ها می باشند برای شرکت در کلاس ها معرفی گردیده و آموزش ببینند. که این امر مستلزم اطلاع رسانی گستره به زنان واجد شرایط در زمان ارائه مراقبت های پیش از بارداری و یا هفته های اول بارداری در خصوص مزایای شرکت در کلاس ها و نیز فراهم نمودن امکان دسترسی آسان ، برای تمامی مادران باردار تحت پوشش مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی و پایگاه ها می باشد. بدیهی است تحقق این امر مستلزم بکارگیری صد درصد پتانسیل موجود دانشگاه در راستای آموزش مادران باردار و سپس افزایش تعداد مراکز مجری برنامه متناسب با جمعیت مادران باردار هر منطقه می باشد.
