برنامه غربالگری نظام‌مند جهت کاهش بار بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان در ایران
کاری از گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان آذربایجان غربی
پویش ملی سرطان پستان
برنامه غربالگری نظام‌مند جهت کاهش بار بیماری و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان در ایران
سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در میان زنان کشور جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود و سهم قابل توجهی از بار بیماریهای غیرواگیر را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار مرکز ثبت سرطان کشور، بیش از ۱۰ هزار مورد جدید سرطان پستان سالانه در ایران گزارش می‌شود. با این حال، سرطان پستان در صورت تشخیص در مراحل اولیه، از قابلیت بالایی برای درمان و بهبودی کامل برخوردار است.
در این راستا، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در چهارچوب برنامه‌های ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای غیرواگیر، پویش ملی سرطان پستان را به‌عنوان یکی از اولویت‌های سیاست‌گذاری سلامت عمومی در دستور کار قرار داده است.
اهداف برنامه پویش ملی سرطان پستان
- کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان در جمعیت هدف
- افزایش نرخ تشخیص بیماری در مراحل اولیه ( سطح 1 و 2)
- تسهیل دسترسی عادلانه به خدمات غربالگری برای تمامی زنان کشور
- ارتقای سطح آگاهی عمومی و توانمندسازی زنان در زمینه سلامت پستان
جمعیت هدف
بر اساس دستورالعمل‌های رسمی وزارت بهداشت (نسخه به‌روزرسانی‌شده ۱۴۰3)، جمعیت هدف برنامه پویش ملی سرطان پستان عبارت است از:
تمامی زنان سالم 3۰ تا ۶۹ ساله بدون علامت بالینی مشکوک به سرطان پستان. در صورتی که سن فردی زیر 30 یا بالای 69 سال باشد، اما در فواصل بین معاینات معمول و به دلیل سابقه فردی یا خانوادگی مثبت و یا مشکلات پستان شامل تغییرات پوست پستان، ترشحات پستان، تغییرات نوک پستان، تغییر اندازه در پستان، بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل و تورم یک طرفه بازو و .... مراجعه کند، توسط بهورز/ مراقب سلامت به ماما جهت ارزیابی ها و اقدامات تشخیص زودهنگام ارجاع شود.
علایم سرطان پستان و تشخیص زودهنگام آنها
مهمترین علایم ضایعات بدخیم پستان عبارتند از:
- توده یا تورم پستان یا زیر بغل
- تغییر در شکل )عدم قرینگی( یا قوام )سفتی( پستان
- تغییرات پوستی پستان شامل هر یپ از موارد زیر:
- پوست پرتقالی
- التهاب یا قرمزی پوست
- زخم پوست
- پوسته پوسته شدن
- تغییرات نوک پستان
- فرورفتگی پوست به داخل (Dimpling )
- ترشح خود به خودی خونی (و با احتمال کمتر آبکی) نوک پستان از یک مجرا
روش‌های غربالگری در چارچوب پویش ملی
برنامه پویش ملی سرطان پستان در ایران بر اساس سه سطح مداخله طراحی شده است:
- آموزش خودمراقبتی پستان
- ارائه آموزش‌های استاندارد به زنان جهت انجام خودمعاینه ماهانه و زمان مراجعه های بعدی )هر سال یکبار( جهت ارزیابی های دوره ای
- ترویج فرهنگ نظارت فردی بر سلامت پستان
- معاینه بالینی پستان (CBE)
- انجام سالانه توسط ماماهای آموزش‌دیده در مراکز بهداشتی درمانی
- ثبت یافته‌ها در پرونده الکترونیک سلامت (SEP)
- ماموگرافی
- انجام هر دو سال یکبار برای زنان ۴۰ تا ۶۹ ساله
- انجام در مراکز تصویربرداری مجاز و تحت نظارت شبکه‌های بهداشتی
- تفسیر تصاویر توسط رادیولوژیست‌های مجرب و ثبت نتایج در سامانه سیب
نحوه دسترسی به خدمات پویش
خدمات پویش ملی سرطان پستان از طریق شبکه بهداشت و درمان کشور و در تمامی مراکز بهداشتی درمانی (شهری و روستایی) ارائه می‌شود.
مراحل اجرایی به شرح زیر است:
- مراجعه زن هدف به مرکز بهداشت محل سکونت
- ثبت یا به‌روزرسانی پرونده الکترونیک سلامت (SEP)
- انجام معاینه بالینی و دریافت کد ارجاع برای ماموگرافی (در صورت نیاز)
- انجام ماموگرافی در مراکز مجاز
- پیگیری نتایج و ارجاع به مراکز تشخیصی-درمانی در صورت وجود یافته‌های مشکوک
تمامی مراحل پویش برای جمعیت هدف، رایگان و تحت پوشش بسته خدمات پایه سلامت کشور است.
همکاری عمومی: گامی مؤثر در سلامت ملی
مشارکت فعال زنان در برنامه پویش ملی سرطان پستان، نه‌تنها سلامت فردی را تضمین می‌کند، بلکه به‌عنوان یک تعهد اجتماعی، در کاهش بار اقتصادی و انسانی سرطان در سطح ملی تأثیرگذار است.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضمن قدردانی از همکاری همه همکاران بهداشتی و درمانی در سراسر کشور، از تمامی زنان ایرانی دعوت می‌کند تا با شرکت به‌موقع در پویش، گامی همتمندانه در جهت سلامت خود و جامعه بردارند.
تهیه و تنظیم :
خانم دکتر یزدی زاده رئیس محترم بیماریهای غیر واگیر
محمد رمضانی کارشناس سرطان بیماریهای غیر واگیر
