معاونت امور بهداشتی
مقدمه :
اصولا"آنچه که قادر است تهدیدهای مدرن ناشی از توسعه یافتگی را کنترل وبرنامه های توسعه ای را به توسعه پایدار تبدیل نماید مرکزیت بخشیدن به سلامت انسان میباشد در حالیکه انسانها با توجه به نوع شغل وحرفه ای که انتخاب می کنند،بالاجبارباعوامل زیان آور وحادثه ساز دست به گریبان خواهند بودبه گونه ایکه چنانچه این عوامل ازحدمجاز(تحمل فیزیولوژیک ) بدن فزونی گیرد علاوه برناتوانی زودرس نیروی کار وکاهش بهره وری موجب ازکارافتادگیهای کلی وجزئی وناهنجاریهای اجتماعی وخسارتهای هنگفت اجتماعی و اقتصادی خواهد شد.بنابراین با توجه به چشم اند از آینده وتوطئه های استکبار جهانی ، ایران اسلامی نیازمند نیروی کار سالم وماهر ومبتکر و خلاقی است که قدرت وتوانایجاد تغییردرتکنولوژی وارداتی وبومی کردن آن در کشور را داشته باشد بدیهی است رسیدن به چنین چشم اندازی بدون توجه خاص به سلامت کار ومحیط کار وحفظ شان ومنزلت وخدمت کارگران وصنعتگران ونیروی کار ماهر امکان پذیر نخواهدبود.
معرفی بهداشت حرفه ای :
تقریبا 45 درصد جمعیت دنیا و 58 درصد افراد بالای 10 سال در شمار نیروی کارجهانی قرار دارند. تلاش آنها که بی تردید به توان ایشان بستگی دارد موجب استحکام پایه های اقتصادی جوامع می گردد .
بسیاری از افراد بیش از یک سوم زندگی پس از بلوغ خود را در محیطهای مخاطره آمیز می گذرانند. طبق تخمین سازمالن جهانی بهداشت در سال 1995 سالانه 68 تا 157 میلیون مورد بیماری شغلی در اثر تماسهای شغلی مختلف ایجاد می شود .
بهداشت حرفه ای از جمله باارزشترین دارائیهای افراد جوامع و کشورهاست که بعنوان یک استراتژی با اهمیت نه تنها سلامتی شاغلین را در نظر می گیرد بلکه تاثیر مثبت و قابل ملاحظه ای در بهره وری و کیفیت محصولات – انگیزش کار – رضایت شغلی وکیفیت کل زندگی افراد جامعه دارد .
بیماریهای شغلی در اثر تماس مستقیم باعوامل مضر شیمیایی و بیولوژیکی و خطرات فیزیکی محل کار بوجود می آیند .اگرچه بنظر می رسد که اینگونه بیماریها شیوع کمتری نسبت به دیگر بیماریها دارند شواهد دال براین مدعاست که گروه عظیمی از مردم بخصوص در کشورهای در حال توسعه مبتلا به اینگونه بیماریها هستند .
در بسیاری از موارد بیماریهای شغلی به حدی شدید هستند به فرد مبتلا را ناتوان از انجام کار می سازد . مع ذالک دو عامل پیشگیری از آنها را آسان می سازد : اول اینکه عامل مولد اینگونه بیماریها قابل شناسایی – اندازه گیری و کنترل است . دوم اینکه افراد در معرض خطر در دسترس می باشندو میتوان آنها را مرتبا تحت معاینه و درمان قرار داد . مضافا اینکه اینگونه بیماریها در صورت معالجه فوری در مراحل اولیه برگشت پذیر می باشند . در نتیجه تشخیص بموقع بیماریهای شغلی حائز اهمیت است . بیش از 50 درصد افراد بزرگسال به نحوی در محیط کار خود در معرض یکی از عوامل زیان آور فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیک و ارگونومیک یا استرس های روانی و فشار کار بیش از حد قرار دارند.
بنابراین رعایت ضوابط و مقررات بهداشت حرفه ای و ایمنی می تواند نقش اساسی در تامین یک زندگی سالم و بارور را برای همه جوامع و انسان ها فراهم کند.
وظیفه اصلی مدیران صنایع و کارگاه ها، افزایش سطح تولید و سوددهی بیشتر است اما در عین حال مسئولیت این قشر برای حفظ سلامتی کارگران بسیار مهم تر است چرا که کاهش تولید و زیان های مادی را می توان به روش های مختلف جبران کرد اما ضایعات انسانی از جمله مرگ معلولیت های دائمی غیر قابل جبران است. استاندارد بودن محیط های کار و رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای در سلامت کارگران نقش موثری دارد.متاسفانه مرگ های ناشی از کار در کشورهای در حال توسعه 5 برابر کشورهای صنعتی است بنابراین سلامت شاغلین به عنوان اقشار آسیب پذیر و ارگان مهم سلامت کشور باید مورد توجه خاص همه مدیران، کارفرمایان و سازمان ها قرار بگیرد.چشم پوشی از حوادث و بیماری های شغلی جلوگیری از کاهش منابع مادی و انسانی را به دنبال دارد، این اقدام همچنین موجب کاهش فشارهای روانی در محیط کار و در نتیجه استفاده بهینه از نیروهای انسانی موجود می شود.ضمن این که نباید فراموش کرد که ایجاد انگیزه نشاط و سلامت نیروهای کار منجر به افزایش کیفیت محصولات، بهره وری و ارتقای کیفیت مدیریت می شود. بیشتر خطرهای محیطی و محیط های پر خطر از صنعت، کشاورزی، حمل و نقل، صنایع ساختمان و معادن ناشی می شود و حضور بهداشت حرفه ای در مشاغل فوق می تواند نقش بسیار موثری در کاهش خطرهای شغلی و بهبود سلامت شاغلان این مشاغل داشته باشد
تعریف بهداشت حرفه ای :
بهداشت حرفه ای علمی است از بهداشت کار که با مسایل بهداشتی و درمانی افرادی که بکار گمارده می شوند سروکار دارد .
تاریخچه کار :
1- عصر ابزار دستی
2- دوره بردگی
3- کار زراعتی
4- کار زنان
5- عصر ماشین
با شروع انقلاب صنعتی بین سالهای 1760 تا 1830 در انگلستان ،جون به این امر آگاه بودندکه نیروی انسانی آنهاست که می تواند چرخ ماشین های عظیم و غول پیکر صنعتی را به حرکت در آورد اتحادیه ها و سندیکاههای صنعتی و سازمانهایی همچون سازمان بین المللی کار و سازمان بهداشت جهانی تشکیل گردید
ارزش و اهمیت کار :
1- کار کردن وسیله ای برای صرف انرژی در راه مطلوب و حفظ تعادل فیزیولوژیکی بدن است .
2- کار کردن وسیله ای برای ایجاد روابط اجتماعی با دیگران و ارضاء نبازهای روانی تا حد ممکن .
3- از طریق کار فرد خود را جزئی از جامعه محسوب می دارد و نقش سازندگی خود را در جامعه ایفاء می کند .
4- از طریق کار کردن و مقایسه خود با دیگران انسان به ارزشیابی توانایی ها ومهارت ها و نیز کشف محدودیت های خود اقدام می نماید بدین طریق فرد درصدد توسعه و گسترش مهارتهای شغلی و حرفه ای خود بر می آید .
5- کارکردن نشانه ای از استقلال مالی است و مهمترین عامل ترقی و تعالی هر فرد و جامعه می باشد .
هدف بهداشت حرفه ای :
ارتقاء و تامین عالی ترین درجه ممکن وضع جسمی – روانی و اجتماعی کارکنان همه مشاغل WHO و ILOطبق تعریف جلوگیری از بیماریها و حوادث شغلی انتخاب کارگر ویا کارمند برای محیط وشغلی که از لحاظ جسمی و روانی قدرت انجام انرا دارد ویا بطور اختصار تطبیق کار با انسان ودر صورت عدم امکان این امر تطبیق انسان با کار.
هدف از ارائه خدمات بهداشت حرفه ای به حداقل رساندن بیماری های ناشی از کار و حد اکثر نمودن سلامت عمومی نیروی کار می باشد
تاریخچه بهداشت حرفه ای در ایران :
شروع فعالیتهای رسمی در زمینه ایمنی و بهداشت کار در ایران به سال 1325 همزمان با تشکیل وزارت کار و امور اجتماعی و تدوین قانون کار بر می گردد. در سال 1337 قانون مزبور با اصطلاحات و تغییراتی بصورت قانون به تصویب رسید که در این قانون وظایف مربوط به ایمنی و بهداشت کار بعهده اداره کل بازرسی کار محول گردیده بود .
این وضعیت تا قبل از سال 1362 ادامه داشت تا اینکه پس از تشکیل جلسات متعددی کارشناس و جلب نظر وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداری وقت و پیشمهاد و تصویب نامه مورخه 1362/10/3 هیئت دولت و به منظور جلوگیری از دوباره کاری و ارتقاء کیفیت ارائه خدمات برای حفظ و بالا بردن سلامت شاغلین ، مسائل بهداشتی محیط کار و کارگران به وزارت بهداری محول گردید و انجام این وظیفه ، ابتدا واحدی تحت عنوان واحد بهداشت حرفه ای در دفتر کل خدمات بهداشتی ویژه تاسیس و سپس به اداره کل بهداشت حرفه ای تغییر نام یافت . اداره کل بهداشت حرفه ای در آن زمان مسئولیت حفظ و ارتقاء سطح سلامت نیروهای شاغل کشور در حرف مختلف را عهده دار گردید تا اینکه با تصویب قانون کار جدید درتاریخ آبانماه سال 1369 و به استناد ماده 85 این قانون وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی عهده دار نظارت بر مسائل بهداشتی درمانی کارگران و محیط کار و وزارت کار و امور اجتماعی عهده دار نظارت بر ایمنی و حفاظت فنی کارگران گردید .
در حال حاضر مسئولیت نظارت و اجرای برنامه ها و طرحهای بهداشت حرفه ای در کشور بعهده مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی میباشد .
مهمترین برنامه بهداشت حرفه ای عبارتند از:
1)ادغام بهداشت حرفه ای در سیستم شبکه
2)بازدید کارگاهی وتحت پوشش قرار دادن کارگاهها
3)بهداشت کشاورزی
4)سلامت قالیبافان
5)طب کار(معاینات دوره ای شاغلین )
6)معاینات رانندگان
7)ساماندهی روشنایی در محیط کار
8)مقابله با صدا
9)ارگونومی
10)مشاغل سخت وزیان آور
11)آزمایشگاه بهداشت حرفه ای و اندازه گیری عوامل زیان آور
12)استقرارسیستم مدیریت بهداشت وایمنی در مدارس
13)پایش ونظارت بهداشت حرفه ای در کارگاههای کمتراز 50 نفر
14)طرح کاهش وکنترل سیلیکوزیس
15)ایمنی شیمیایی
16)آمار
17)و......
شرح وظایف واحد بهداشت حرفه ای معاونت بهداشت استان :
الف )برنامه ریزی
ب ) نظارت و پایش
ج ) هماهنگی
1- هماهنگی درون بخش
2- هماهنگی برون بخش
ه ) اقدامات اجرائی
ج ) آموزش
ه) پشتیبانی
ح) جمع آوری وتجزیه وتحلیل آمار واطلاعات
ط) عضویت درکمیته ها ، کمیسیون ها، شوراها وجلسات کارگروه وگروههای کارشناسی
خدمات بهداشت حرفه ای استان :
1-بازرسی از کلیه کارگاهها وکارخانجات و واحد های تولیدی صنعتی وخدماتی وکشاورزی ومعدنی مشمول قانون کار به استناد ماده 96 فصل چهارم این قانون
2- اندازه گیری ، شناسائی وارزشیابی عوامل فیزیکی وشیمیائی زیان آور محیط های کار ومطابقت آن با استانداردها در راستای اهداف تعیین شده
3- تعیین وتشریح ابعاد مختلف اهمیت حفظ سلامت نیروی کار بویژه از دیدگاههای مدیریت صنعتی وبهره وری برای مدیران وکارفرمایان در قالب سمینارهای استانی وگردهمائی های منطقه ای وروش های آموزشی مناسب در راستای جلب همکاری آنها
4- ارسال گزارشات مستند ومستدل علمی وفنی براساس اندازه گیریهای به عمل آمده ازمحیطهای کار به مدیران صنایع وارائه طریق در جهت تعدیل وکنترل عوامل حادثه سازوبیماریزا
5- بازآموزی ماهیانه کلیه کارشناسان ونیروهای بخش خصوصی ارائه دهنده خدمات بهداشت حرفه ای استان
6- بازآموزی مدون پزشکان طب کار شاغل در بخش دولتی وخصوصی که معاینات کارگری را بعهده دارند
7- آموزش ضمن خدمت کلیه کارشناسان وکاردانهای بهداشت حرفه ای شاغل در شبکه هایبهداشت ودرمان استان که نظارت وبازرسی محیط های کار را بعهده دارندباآخرین دست آوردهای علمی واجرایی بهداشت حرفه ای
8- تشخیص مشاغل سخت وزیان آور از طریق اندازه گیری وارزشیابی عوامل زیان آور محیط های کار به در خواست کمیته مربوطه
9- حضورفعال درکمیته های بدوی وتجدید نظر مشاغل سخت وزیان آور استان وبحث ومذاکره علمی وفنی در خصوص مشاغل گروه الف وب آئین نامه مربوطه
10- شرکت وحضور فعال در کارگروه صنعت ومعدن استانداری وارائه پیشنهادات اصلاحی در خصوص حل مشکلات کلان کارگاهی وصنعتی استان
11- نظارت وپیگیری مستمر بر کمیته های حفاظت فنی وبهداشت کار تشکیل شده درکارگاههاوکارخانجات با ترکیب کاردان یا کارشناس بهداشت حرفه ای وافزایش کمی وکیفی عملکرد آنها طبق آئین نامه مربوطه منشعب از ماده 93 قانون کار
12- صدور مجوز برای شرکت های طب کار وبهداشت حرفه ای بخش خصوصی و نظارت فنی وعلمی مستمر بر عملکرد آنها
