پدیکلوزیس :

شپش، انگل اجباري خارجي و خون‌خوار جوامع انساني است که قدمت آن به دوران پيش از تاريخ برمي‌گردد. گرچه بهبود وضعيت بهداشتي، اقتصادي، اجتماعي تاثير به سزايي در کاهش ‌آلودگي شپش داشته اما کماکان اين انگل، گستردگي جهاني دارد به طوري که از دهه 1990 به بعد در ايالات متحده آمريکا سالانه 6 تا 12 ميليون مورد ابتلا ديده شده است. اين انگل در کشورهاي ديگر همچون برزيل، کانادا، فرانسه، انگليس، هندوستان و ساير مناطق نيز شايع است.

انواع شپش انسان :

1 -  شپش سر( Pediculus humanus capitis): 

 اين شپش به رنگ خاكستري بوده و بدن آن مسطح مي باشد . سر اين شپش مخروطي و داراي دو چشم ساده و برجسته است .  اندازه متوسط آن 3/1 ميليمتر مي باشد . شپش سر معمولا تخم هاي خود را به موهاي سر مي چسباند . 

2 -  شپش بدن (Pediculus humanus corporis) :

اين شپش نيز تقريبا" هم شكل شپش سر بوده با اين تفاوت كه اندازه آنها نسبت به شپش سر بزرگتر و حدود 3 ميليمتر مي باشد  شپش بدن بيشتر روي لباس ها بسر برده و براي تغذيه ، خود را به نازكترين قسمت بدن مي رساند و تخم هاي خود را روي تار و پود لباس مي چسباند .

3 _  شپش عانه (Phitirus pubis) :

رنگ اين شپش هم خاكستري بوده و سر آن در يك فرو رفتگي موجود در سينه قرار دارد . اندازه آن بين 1 تا 5/1 ميليمتر مي باشد .

شپش تن ناقل 3 بيماري مهم تيفوس اپيدميك ، تب خندق و تب راجعه است  . در مورد دو بيماري تيفوس اپيدميك و تب خندق عوامل بيماريزا پس از خونخواري شپش ،خود را به سلولهاي جداره روده شپش رسانده و پس از تكثير تزايدي باعث پارگي سلولها شده و بدين ترتيب عوامل بيماريزا با مدفوع شپش به بيرون راه يافته و در نهايت آلوده شدن محل نيش شپش با مدفوع آن باعث مي شود كه عامل بيماريزا ی موجود در مدفوع وارد بدن انسان شود و  ايجاد بيماري نمايد .

علائم ابتلا به شپش سر :

1-  مشاهده رشک(تخم شپش) بخصوص برروی موهای عقب و بالای گوش و پشت گردن.

2- وجود خارش شدید سر ناشی از خونخواری شپش

3- مشاهده تعداد زیاد شپش بالغ برروی موها، موهای خشک و زبر که قابل شانه کردن نیست

4- التهاب و تورم در ناحیه ریشه مو بدلیل خاراندن شدید
5- بزرگ و حساس شدن غدد لنفاوی پشت گوش و پشت سر و گردن

سایر علایم :

با گزش روزانه 3-2 بار  شپش بزاق آن  کرارا به بدن تزریق می شود و اثرات سمی آن در افراد آلوده ممکن است باعث خستگی ، تحریک ، حالت بد بینی و احساس تنبلی شود. تزریق مکرر بزاق شپش ممکن است باعث آلرژی هایی مثل خارش شدید بشود و در صورتیکه گرد مدفوع شپش استنشاق گردد ممکن است علائم مشابه بیماری تب یونجه ظاهر گردد.

انتقال:

انتقال از يك فرد به فرد ديگر مى تواند از طريق تماس مستقيم يا استفاده از وسائل شخصى ديگران مثل شانه، كلاه، شال، حوله و روسرى صورت گيرد. انتقال در افراد خانواده و همچنین در محل های پر جمعیت و معمولا" در شرایط غیر بهداشتی مثل: زندان، اردوگاه پناهندگان، اردوگاهها پس از سیل یا زلزله و... به سرعت و سهولت رخ مى دهد. ابتلا قبلى به شپش ايمنى ايجاد نمى كند. بنابراين يك فرد ممكن است بيش از يكبار به بيمارى مبتلا گردد.

درمان :

در کلیه موارد آلودگی به انواع شپش ،اساس درمان متاثر از رعایت دقیق اصول بهداشت فردی و دسترسی و انجام استحمام منظم و امکان تعویض منظم و صحیح البسه است . ضروری است در کلیه موارد مشاهده آلودگی، مراتب به واحدهای بهداشتی گزارش و افراد اعضاء خانوار فرد آلوده و سایر موارد تماس نزدیک از قبیل همکلاسی های وی نیز معاینه و درمان گردند . بدیهی است که گزارش موارد آلودگی به شپش تن به سطوح بالاتر نظام شبکه تا سطح ملی، بایستی بصورت تلفنی ، انجام گیرد و در اسرع وقت فرم های خلاصه اطلاعات بررسی اپیدمیولوژیکی نیز متعاقب آن به سطح بالاتر و مرکز مدیریت بیماریها بایستی ارسال گردد .

 در درمان آلودگی به انواع شپش بایستی درمان اپیدمیولوژیک  (شناسایی منابع و مخازن آلودگی از طریق بررسی اعضاء خانواده و موارد تماس و درمان دسته جمعی آنها ) به عنوان زیر بنای عملکرد کنترلی مورد توجه قرار گیرد در این درمان ضروریست شانه، برس، کلاه، روسری، بالش،  ملحفه و سایر وسایل شخصی که در انتشار آلودگی نقش دارند نیز از نظر رفع آلودگی به رشک و شپش مورد توجه قرار گیرد .

در کلیه موارد بایستی افراد درمان شده یک  هفته بعد از درمان اولیه بررسی شده ود رصورت آلودگی ،تحت درمان مجدد قرار گیرند.ضمناً تاکید می گردد در آموزش مراقبت افراد آلوده به ویژه دانش آموزان به مسائل روانی و اجتماعی فرد آلوده و خانواده وی توجه گردد و از هر گونه توهین و آزار روانی پرهیز شود.

درمان شپش سر:

شستشوی مرتب سر با صابون و شامپو وآب گرم تعداد شپش هاي بالغ را كاهش مي دهد.

فراورده پرمترین 1%: این دارو بعنوان داروی انتخابی درمان توصیه شده است و بصورت شامپو ، محلول سرشوی ، پودر لوسیون و کرم در بازار موجود است. نحوه استفاده از شامپوی پرمترین : ابتدا موها را با آب مرطوب نموده و سپس با شامپو یا سرشوی 1% موها را کاملاً آغشته نمائید . لازم است کاملا به کف سر و ساقه موها مالیده و ماساژ داده شود و پس از مدت 10 دقیقه با آب فراوان شسته شود این مشتقات باعث مسمومیت نمی شوند و اثر ابقایی بر موهای سر دارد و تا یک هفته در مو باقی می ماند و بر روی رشک نیز اثر کشندگی دارند توصیه می شود ضمن بازبینی و معاینه مجدد در صورت بقای مشکل یک هفته بعد درمان تکرار شود.

راهنمای آموزشی و دستورالعمل کشوری مراقبت پدیکولوزیس - بیماری گال

فرم آماری گال و پدیکولوزیس

 برنامه جامع کنترل پدیکلوز در کودکان و دانش آموزان استان آذربایجان غربی