بيماري هـاري

    مقدمه :

        هاري يک بيماري حاد و کشنده ويروسي سيستم  مرکزي است که مخصوص گوشتخواران اهلي و وحشي بوده انسان و ساير حيوانات  خونگرم پستاندار بطور  تصادفي و غالباً از طريق گزش  به آن مبتلا مي شوند.

    اهميت بيماري هاري:

1.     ميزان کشندگي بالا ( صد درصد ) بطوري که پس از ظهور علائم باليني چه در انسان و چه در حيوان درمان پذير نبوده و بيمار محکوم به مرگ خواهد بود.

2.     افزايش روند حيوان گزيدگي انساني که بناچار سالانه مبالغ زيادي صرف خريد سرم و واکسن ضد هاري جهت درمان پيشگيري آسيب ديدگان  مي گردد.

3.     تلفات دام و خسارت اقتصادي که بيماري در دام ها ايجاد مي کند.

وضعيت بيماري در ايران :

روند سالانه حيوان گزيدگي در ايران رو به افزايش است ؛ به طوريكه در 100000 نفر جمعيت ،اين ميزان از 1/35 مورد در سال 1366 به 151 مورد در سال 1381 رسيده است. بيش از 85% موارد حيوان گزيدگي توسط سگ اتفاق مي افتد.

   راه هاي سرايت بيماري:

1.       راه گاز گرفتن: اصلي ترين راه است . البته از طريق كشيده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوي ويروس هاري (به ويژه درگربه و گربه سانان ) نيز منتقل مي شود .

2.       راه پوست: بيماري هاري از راه پوست سالم قابل سرايت نيست ولي اگر کوچکترين خراش يا زخمي در پوست وجود داشته باشد قابل انتقال خواهد بود.

3.       راه مخاطات: امكان پذير است، بنابر اين سگ ها و گربه هاي به ظاهر سالم در اواخر دوره کمون بيماري، مي توانند از طريق ليسيدن لب و چشم و بيني کودکاني که با آنها بازي مي کنند صاحبان خود را به بيماري هاري مبتلا نمايند.

4.       راه تنفس: سرايت هاري از طريق تنفس به ويژه  در غارهاي محل زندگي  خفاش هاي آلوده امكان پذير است .

5.       راه پيوند اعضاء: دو مورد انتقال در اثر پيوند قرنيه فرديکه مبتلا به هاري بوده و از قرنيه وي جهت 2 نفر استفاده گرديده است، در سال 1373 در ايران گزارش شده است ).

6.       انتقال از راه دستگاه گوارش: بعيد است ولي حيوانات گوشتخوار ممکن است بندرت از خوردن لاشه حيوانات تلف شده از بيماري هاري به اين بيماري مبتلا شوند. به هر حال  از خوردن گوشت و ساير فراورده هاي دام هاي مبتلا به هاري خودداري شود.

7.       انتقال از راه جفت: بعيد نيست.

8.       انتقال از طريق وسايل آلوده: فقط در موارد استثنائي منتقل مي شود .

9.       انتقال بيماري از انسان به انسان: جز در يک بررسي که در سال 1985 در پاکستان بعمل آمده و تعدادي از بچه هاي نوزاد که توسط يک نفر ختنه شده بودند و مبتلا به هاري شدند و بعداً معلوم شد که شخص ختنه کننده مراحل آخر دوره کمون هاري را طي مي نموده و بر طبق عادت سنتي مقداري از بزاقش را در محل ختنه مي ريخته مورد ديگري گزارش نشده است. بنابر اين، در  نگهداري و پرستاري از شخص مبتلا به هاري بايد تمام  جوانب احتياط رعايت شده  و ضمن استفاده از وسايل حفاظتي کامل، لوازم و وسايل بيمار با دقت هر چه تمامتر ضد عفوني گردد.

بيماري در حيوانات:

     دوره نهفتگي در سگ و گربه معمولاً 3 ـ 2 هفته و گاهي چند ماه است. در حيوانات ديگر دوره کمون بر حسب نوع حيوان فرق مي كند و در غير گوشتخواران طولاني تر از گوشتخواران مي باشد.نكته جالبي كه بايد به آن اهميت داده شود اين است كه در سگ و گربه 3 تا 10 روز قبل از علائم باليني ويروس در بزاق حيوان وجود دارد و مي تواند بيماري را انتقال دهد. به عبارت ديگر اگر سگ و گربه در زمان گزش آلوده به هاري باشند علائم باليني حداكثر  تا 10روز بعد در حيوان ظاهر شده و خواهد مرد.

علائم بيماري در حيوان:

     اولين علامت بيماري در رفتار و عادات حيوان مي باشد، بطوريكه يا بيش از اندازه به صاحب خود انس و الفت پيدا مي كند و مثل اينكه از او كمك مي طلبد يا عصباني و بد خو گرديده غذاي خود را بخوبي نمي خورد.

پيشرفت بيماري در موارد كمي به صورت فلجي ( هاري ساكت ) در آمده حيوان به گوشه اي پناه برده ابتدا دست ها سپس پاها و بعد ساير اندام ها فلج شده و در اثر فلج دستگاه تنفس تلف مي شود.

ولي در بيشتر مواقع پس از گذشت دوره تغيير رفتار، حيوان پريشان و مضطرب و كم كم به صورت وحشي و درنده در آمده به گاز گرفتن سنگ و چوب و اشيا مختلف پرداخته و خانه خود را ترك و بدون مقصد به هر جا مي رود و به هر كس و هر حيوان كه سر راه او باشد حمله مي كند، پس از مدتي در اثر دوندگي زياد و گرسنگي و تشنگي به علت عدم امكان بلع كف از دهانش سرازير شده و مرتباَ به زمين مي خورد، صداي پارس حيوان خشن و ناموزون و بريده و حالت درندگي در چهره اش هويدا مي باشد. سگ ها اغلب به وسيله مردم كشته مي شوند و اگر فرار كنند بزودي در اثر فلج دستگاه تنفسي خواهند مرد. گربه پس از طي دوره كمون به محل تاريكي مي رود . پنجه هاي گربه مثل دندان سگ يا گرگ عمل مي كند زيرا گربه دائماَ مشغول ليسيدن پنجه هايش مي باشد و مرتب پنجه ها آلوده به بزاق مي شوند و موقع پنجه كشيدن بر روي دست و پا يا صورت انسان بيماري را ا ز راه خراش منتقل مي كند .

علائم بيماري در انسان:

دوره بيماري هاري به چهار مرحله تقسيم مي شود .

الف :  دوره كمون بيماري: به طور معمول بين 15روز تا 3 ماه و بطور متوسط 1 تا 2 ماه به طول مي انجامد .ولي از چند روز تا بيش از 3 ماه ، حتي تا چند سال هم مشاهده شده است .

ب: مرحله بروز علائم اوليه: اين مرحله به طور معمول 4-1 روز (حداكثر 10 روز ) به طول انجامد.

نشانه هاي مهم اين دوره:

    تب ، لرز ، خستگي ، بي اشتهايي  ، سردرد ، ضعف ، درد عضلاني ، اشكال در بلع ، حالت تهوع و استفراغ ، سرگيجه ، افسردگي ، بيقراري ،  سوزش و خارش و گاهي درد محل گزيدگي ، تحريك پذيري ، بي خوابي ، دردهاي شكمي واسهال .

    ج:  مرحله حاد عصبي:

     مهم ترين علائم: تحريك پذيري شديد، توهم ، نگراني و هيجان ، ترس از آب ، افزايش ترشح بزاق و اختلال بلع ، خواب آلودگي ، انقباض هاي عضلاني ، علائم مننژيت ،تشنج و فلج موضعي ، گشاد شدن نامنظم مردمك ، تعريق و كاهش فشار خون وضعيتي

د:  مرحله كما و مرگ: از شروع علائم تا مرگ به طور متوسط 4 تا 7 روز طول مي كشد.

اقدامات درمان پيشگيري در مورد افراد حيوان گزيده :

    افرادي كه مورد گاز گرفتگي حيوانات قرار مي گيرند اگر بلافاصله و در اسرع وقت به مراكز درمان پيشگيري مراجعه و تحت اقدامات درمان پيشگيري قرار گيرند مي توان از ابتلاي به بيماري هاري در آن ها جلوگيري كرد.

اين اقدامات عبارتند از :

1.      زدودن و خارج ساختن ويروس هاري از محل زخم :

مهم ترين قسمت پيشگيري از هاري ( تا 50% ) رعايت كامل همين نكته است ، براي اين كار لابلاي زخم را با آب تميز و  صابون ( با استفاد ه از برس ) حداقل به مدت 15 تا 20 دقيقه عميقاَ شستشو و در جريان آب روان قرار دهيد.

2.      خارج کردن کف صابون از لابلاي زخم :

با استفاده از شيلنک آب يا پيستوله آب پاش و بوسيله برس، زيرا باقي ماندن صابون بعضي مواد ضد عفوني کننده را که بدنبال شستشو مورد استفاده قرار خواهد گرفت خنثي مي کند.

3.      قطع کامل قسمت هاي له شده و نکروزه.

4.      ضد عفوني زخم با الکل 4 تا 70 درجه يا محلول بتادين 1% يا ساير مواد ضد عفوني کننده.

5.      زخم حيوان گزيدگي را نبايد بخيه زد ، چون ويروس هاري بيهوازي بوده و در مقابل نور و اکسيژن هوا خاصيت حياتي خود را از دست مي دهد.البته در مورد زخم هاي بسيار عميق که شريان هاي خونريزي دهنده دارند استثنائاً مي توان شريان را بخيه زد که در اين صورت مي بايستي مقداري سرم ضد هاري را در داخل زخم انفيلتره نمود.

6.      تزريق سرم ضد هاري

7.      تزريق واکسن ضد هاري

8.      تزريق سرم و واکسن ضد کزاز

9.      آنتي بيوتيک تراپي

10. تحت مراقبت قرار دادن حيوان مهاجم :

تحت نظر گرفتن فقط براي سگ و گربه اهلي است، و در حيوانات ديگر که دوره کمون متغيير دارند مصداق ندارد. به مدت 10 روز، اگر حيوان تلف شد واکسيناسيون تا آخر ادامه مي يابد، و اگر سالم بود حيوان مسلماً هار نيست و ادامه واکسيناسيون لازم نيست.

پوستر شماره 1

پوستر شماره 2

پوستر شماره 3

پوستر شماره 4

پوستر شماره 5

پوستر شماره 6

پوستر شماره 7

پوستر شماره 8

پوستر شماره 9

پوستر شماره 10