ابتکارات جامعه محور(CBI)
Community-Based Initiatives
مقدمه و اهمیت موضوع :
مفهوم سلامت برای همه ، توسط مجمع جهانی بهداشت در اواخر دهه 1970 مورد پذیرش قرار گرفت و مراقبتهای اولیه بهداشتی به عنوان رویکرد مناسب دستیابی به سطح مطلوب سلامت برای همه تا سال 2000 مورد قبول واقع گردید، ولی به علت کمبود های استراتژیک – عمدتا نقش ضعیف جامعه ، اقدامات ضعیف بین بخشی ، رویکرد از بالا به پایین توسعه ، تمرکز سرمایه گذاری در زیر ساخت های فیزیکی ، ضمن نادیده گرفتن ابعاد انسانی توسعه -محقق نگردید.
این موضوع که سلامت به تنهایی و به صورت جدا از سایر بخش ها قابل دست یابی نمی باشد ، بلکه نیازمند یک دید منسجم توسعه ای چند بخشی و ایجاد تشریک مساعی فعال بین جوامع و سایر دست اندرکاران (stakeholders) است مورد تصدیق همگان قرار دارد.تعیین کننده های اصلی سلامت از قبیل بیسوادی ، جمعیت زیاد ، فقر غذایی و تغذیه ای ، وضعیت نامناسب بهداشت محیط ، فقدان فرصت های توسعه ای ، که خود سبب افزایش مقیاس های فقر و آگاهی ناکافی می گردند در خارج از حوزه شمول بخش بهداشت قرار گرفته و عمدتا در ارتباط با جنبه های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جامعه می باشند. در میان جمعیت های محروم ، علاوه بر بیماری ، مجموعه پایداری ازبیکاری ، کمبود فرصت های شغلی ، فقر اقتصادی ، سطوح پایین اموزش و پرورش ، مسکن نامناسب ، سوء تغذیه و بی تفاوتی نسبت به مسایل اجتماعی نیز وجود دارد. بنابراین بدون از بین بردن این قبیل شرایط بازدارنده نمی توانیم انتظار اصلاحات اساسی در عرصه سلامت را داشته باشیم.
همچنین سلامت و کیفیت زندگی ، دو مقوله ای می باشند که ارتباط بسیار نزدیک و وابستگی دو جانبه ای به یکدیگر دارند. بهبود کیفیت زندگی به وضعیت سلامت ، سواد ، منابع درآمدی بهتر در خانواده و شرایط زندگی خانواده ها بستگی دارد. از سوی دیگر می توان با ترویج کیفیت زندگی بهتر ، توسعه انسانی را ترویج نموده و متعاقب آن وضعیت سلامت را بهبود بخشید.
سابقه و تاریخچه :
با توجه با موارد ذکر شده دفتر منطقه ای مدیترانه ای شرقی سازمان بهداشت جهانی برنامه ابتکارات جامعه محور را مشتمل بر موارد ذیل معرفی کرده است
- نیازهای اساسی توسعه (Basic Development Needs)
- برنامه روستاهای سالم(Healthy Villages Programmes)
- برنامه شهرهای سالم(Healthy Cities Programmes)
- زنان در عرصه سلامت وتوسعه (Woman Health Development)
با عنایت به این که سلامت و توسعه از موضوعات چند بعدی بوده و تحت تاثیر عوامل متعددی (شناخته شده و ناشناخته) قرار دارند بایستی آنها را به شیوه چند بعدی و قابل تصور اندازه گیری نمود.
شاخص های قابل کاربرد در برنامه ابتکارات جامعه محور شامل :
- امید به زندگی در بدو تولد
- میزان تولد خام
- میزان مرگ خام
- میزان مرگ و میر شیرخواران
- میزان مرگ ومیر زیر پنج سال
- میزان مرگ و میر مادران
- میزان مرگ و میر ناشی از بیماری خاص
- تغذیه انحصاری شیرخوران با شیر مادر
- شیوع کودکان کم وزن به هنگام تولد
- شیوع کودکان مبتلا به سوء تغذیه
- بروز سالیانه اسهال در بین کودکان
- پوشش ایمن سازی کودکان
- ایمن سازی کزاز در میان زنان باردار
- پوشش مراقبت های قبل از زایمان
- زایمان هایی که توسط پرسنل بهداشتی آموزش دیده انجام شده
- استفاده جاری از روش های پیشگیری از بارداری توسط زوجین
- شیوع استعمال دخانیات
- دسترسی به آب آشامیدنی سالم
- دسترسی به مراکز بهسازی شده دفع فضولات انسانی
- مسکن
- تولید ناخالص داخلی
- تولید ناخالص ملی
- میزان فقر
- سطح اشتغال
- میزان باسوادی
- عدالت جنسیتی
اما نشانگرهای کیفیت زندگی به صورت عمده عبارتند از :
- میزان مرگ و میر شیرخواران(IMR) که بر دسترس بودن دو استفاده از خدمات بهداشتی دلالت دارد.
- میزان امید به زندگی (LE) که توسعه کلی اقتصادی و اجتماعی را نشان می دهد.
- میزان باسوادی (LR) که منعکس کننده توسعه منابع انسانی است.
- سرانه تولید ناخالص ملی (GDP per capita) که براساس یکسانی قدرت خرید ارز به نرخ بازار که تعبیری از سطح رشد اقتصادی است.
هدف كلي :
دسترسي به زندگي با كيفيت بهتر با تحقق شعار سلامت برای همه با بهره گيري از همكاريهاي بين بخشي و جلب حمايت و خودياري
اهداف اختصاصی :
- قراردادن سلامت بعنوان محور اصلی در برنامه ریزی های سياسي و اجتماعي
- ایجاد مشاركت مردمی
- ترویج شیوه های زندگي سالم
- بهبود خدمات محيط زيست
- كاهش فقر
استراتژی ها :
- توانمند سازی کارکنان بهداشتی در خصوص برنامه های CBI
- احیای تیم بین بخشی و شناسایی مجدد اعضای تیم در سطح استان و شهرستان
- ترویج مواد غذایی سالم و مغذی و معرفی روش های مناسب در زمینه بهداشت و امنیت غذایی
- ترویج شیوه های زندگی سالم ،آگاهی های بهداشتی و ترغیب به انجام فعالیت های جسمانی
- ترویج و معرفی مکان های بهداشتی از قبیل رستوران سالم ، مدرسه سالم ، مغازه سالم و...
- بهبود شرایط مسکن
- بهبود وضعیت محیط شهر و روستا
- ارتقاء مهارت های شغلی و ایجاد زمینه های اشتغال
- توانمند سازی جامعه ی محلی و جلب مشارکت فعال آنها | 
