برنامه مراقبت مننژيت :
مديريت سلامت در زمينة كنترل بيماري ها، نيازمند جمع‌آوري اطلاعات صحيح، مستمر و به موقع است و اين امر جز با داشتن نظام مراقبت قوي و كار آمد كه بتواند داده هاي مربوط به بيماري مورد نظر را از منابع گزارش دهي جمع‌آوري و تجزيه و تحليل نموده و نتايج آن را در اسرع وقت منتشر و به اطلاع مديران و گروه هاي نيازمند به اين اطلاعات برساند، ميسر نمي‌گردد.
يكي از بيماري هائي كه قابليت بالاي اپيدمي داشته و با درصد بالاي مرگ و مير همراه است بيماري مننژيت بوده كه نيازمند نظام مراقبت است تا بار حاصل از مرگ و مير و ناتواني اين بيماري را با مديريت توانمند به حداقل برساند.
بيماري مننژيت از جمله بيماري هايي است كه از ميزان مرگ و مـير و عوارض نسـبتاً بالايـي برخوردار است. از آنجائي كه زمان ابتلا به بيماري اغلب در دوران كودكي است، نه تنها عوارض بيماري و معلوليت هاي ناشي از آن افراد مبتلا را ساليان متمادي درگير مي‌نمايد، بلكه عواقب اقتصادي و اجتماعي نامطلوب آن جامعه را نيز متأثر مي‌سازد. به‌علاوه از خصوصيات قابل توجه مننژيت، قابليت ايجاد اپيدمي توسط سوش خاصي از ارگانيسم مولد بيماري است كه كنترل آن تنها با بنا نهادن يك نظام مراقبت پويا و دقيق و گزارش‌دهي به‌هنگام و سريع امكان‌پذير مي‌گردد.
مرگ و مير و عوارض نسبتاً شديد بيماري مننژيت، تحميل هزينه‌هاي گزاف درمـان، معلوليت هاي ناشي از بيماري، اشغال تخت هاي بيمارستاني و در نهايت اهميت كنترل بيماري در شرايط اپيدمي و حتي بروز موارد تك‌گير، ما را بر آن داشته است كه با مراقبت از اين بيماري خطرناك از عواقب نامطلوب آن پيشگيري نمائيم.
در حال حاضر توجه سازمان جهاني بهداشت به مراقبت از بيماري مننژيت در كودكان زير پنج سال معطوف شده است و طبعاً عفونت با ارگانيسم هموفيلوس آنفلوانزا - كه بيشترين درصد ابتلا اين كودكان را در كشور هاي در حال توسعه، تشكيل ميدهد- داراي اهميت زيادي است.
نتايج بررسي ها نشان ميدهد كه در كشورهايي كه طي سال هاي گذشته در قالب طرح واكسيناسيون ملي، اقدام به واكسيناسيون برعليه ارگانيسم هموفيلوس آنفلوانزا در كودكان نموده‌اند، پس از گذشت چند سال، در ميزان ابتلاي كودكان در معرض خطر به اين ارگانيسم، افت شديدي به‌وجود آمده است.
با توجه به اينكه بيش از 90 درصد از موارد مننژيت توسط عوامل ويــروسي و باكتريال ايجاد مي‌شوند، مراقبت بيماري مننژيت شامل پيشگيري از اپيدمي‌ها و ممانعت از شيوع و گسترش اين دو عامل عمده، خواهد بود.
در كشور ايران، سابقة گزارش‌دهي موارد مننژيت، از سال 1360، وجود داشته و از سال 1375 نيز جمع‌آوري موارد به تفكيك دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، آغاز شده است. حداكثر ميزان بروز بيماري مننژيت از 3 مورد در هر صدهزار نفر در سال 1362 به 5/0 مورد در صدهزار نفر در سال 1367 رسيده است. در سال 1375 جمع‌آوري موارد به تفكيك دانشگاه هاي علوم پزشكي صورت گرفته و ميزان بروز مننژيت افزايش داشته است كه مي‌توان دليل آن را بهبود كيفيت گزارش‌دهي دانست.
هر ساله حدود 2000 مورد جديد مبتلا به مننژيت از طريق مراكز بهداشتي درماني و بيمارستان هاي سطح كشور، گزارش مي‌شود كه حدود 10% آن، مننژيت مننگوكوكي است. از تعداد موارد مشكوك (كه مايع نخاع آنها مورد آزمايش قرار گرفته) و نسبت موارد قطعي به مشكوك، اطلاعات دقيقي در دست نمي‌باشد. در سال 1380، تعداد مــوارد به 8/3 مورد در صدهزار نفر رسيده و از آن پس تا سال 1382، تعداد موارد گزارش شده كاهش داشته كه خود مي‌تواند ناشي از كاهش ابتلاء يا عدم گزارش‌دهي دقيق و كامل باشد.
داده‌هاي مراقبت مننژيت، تاكنون براساس مننژيت مننگوكوكي، وغيرمننگوكوكي گزارش‌شده است. ارتقاء نظام مراقبت مننژيت در كشور و اصلاح ساختار موجود بدنبال تأكيد سازمان جهاني بهداشت بر تعيين گونه‌هاي پاتوژن آن، امري ضروري است. لذا برآنيم تا ضمن فراهم نمودن و بازسازي تجهيزات و امكانات و استفاده بهينه از توانمندي نيروي انساني موجود، بتوانيم با نگرشي جامع‌تر اين بيماري را در كشور كنترل نمائيم و از بار مرگ و مير، ناتواني و ابتلاء به آن بكاهيم.
كنترل بيماري مننژيت در كشور، به سيستمي با عملكرد مناسب به‌منظور گزارش‌دهي موارد بيماري و مرگ و مير ناشي از مننژيت احتمالي دركليه استان‌ها و آزمايشگاههاي مجهز به‌منظور تشخيص قطعي موارد اوليه بيماري در شرايط اپيدمي يا غيراپيدمي در هر شهر و همچنين امكانات پيشگيري و درمان، نياز دارد لذا ضرورت بازنگري و اصلاح سيستم گزارش‌دهي موجود، ارزيابي و نظارت بر تشخيص، درمان و پيشگيري صحيح و به‌هنگام در نظام مراقبت اين بيماري به‌گونه‌اي كه پاسخگوي نيازهاي پيشگيري و كنترل آن در كشور باشد، بيش از پيش احساس مي‌شود.
- میزان مرگ ناشی از این بیماری قبلا تا 50% موارد می رسید ولی با کشف درمان های مناسب آنتی بیوتیکی به 15- 5% کاهش یافته است.
- بیشترین میزان بروز مننژیت باکتریایی در فصل های زمستان و بهار می باشد و مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می شوند .
نظام مراقبت
اهداف كلي :
1. دستيابي به وضعيت موجود بيماري در كشور و ارزيابي برنامه واكسيناسيون فعلي
2. تعيين بروز، شيوع، مرگ، بستري در بيمارستان و ناتواني و بار بيماري دركشور
3. تعيين ضرورت ادغام واكسنهاي جديد در برنامة ايمنسازي كشور.
اهداف اختصاصي :
1. تعيين موارد كشت مثبت و نسبت آن به كل موارد مظنون ؛
2. تعيين ميزان انواع باكتريال ) Hib، استرپ پنومونيه و نيسيريا مننژيتيديس) و مرگ ناشي از آنها ؛
3. شناخت زودرس اپيدمي‌ها و برخورد به‌موقع با آنها ؛
4. تعيين مقاومت و حساسيت ميكروب‌هاي مولد مننژيت به آنتي‌بيوتيك‌هاي مصرفي در كشور.
اهداف مراقبت آزمايشگاهي مننژيت باكتريال:
1. تعيين بار بيماري حاصل از انواع مختلف مننژيت باكتريال ؛
2. تعيين وضعيت مقاومت ميكروبي عوامل پاتوژن ؛
3. ساماندهي وضعيت كلينيكي بيماران ؛
4. پايش اثربخشي برنامه پيشگيري و تشخيص زودرس اپيدمي‌هاي مننژيت مننگوكوكي.
- هدف WHO، تقويت مراقبت آزمايشگاهي براي مننژيت‌هاي باكتريال از طريق توسعة شبكه مراقبت است كه با به‌كارگيري استانداردهاي كلينيكي و تجهيزات آزمايشگاهي به‌منظور تشخيص عوامل پاتوژن بيماري، انجام مي‌شود.
مراقبت آزمايشگاهي مننژيت باكتريال (به‌علت S.P، N.m، Hib) با وجود موارد ذيل، قابل انجام است :
1. پيشرفت وتقويت برنامه‌هاي ملي پيشگيري و كنترل مننژيت باكتريال
2. ترسيم بار بيماري و روند مننژيت به‌علت جر‌م‌هـاي مذكــور از طريق
- محاسبه موارد بروز و مرگ ناشي از آن
- مشخص نمودن گروه‌هاي سني و مناطق جغرافيايي مختلف
- تعيين سروگروپ و مقاومت آنتي‌ميكروبيال.
3. فراهم نمودن اطلاعات مفيد براي تصميم‌گيري مبتني بر شواهد به‌منظور مديريت و سازماندهي بيماران مبتلا به مننژيت باكتريال
4. فراهم نمودن اطلاعات صحيح، دقيق و كامل براي تصميم‌گيري مبتني بر شواهد به‌منظور پيشگيري و كنترل مننژيت باكتريال
5. كمك به تشخيص زودرس و كنترل اپيدمي مننژيت
6. ارزيابي و پايش روند بيماري، بخصوص ارزيابي اثربخشي برنامه كنترل شامل واكسيناسيون Hib و واكسنهاي جديد كونژوگه و ساير فعاليتهاي پيشگيري.
| 
