مقررات بهداشتی بین المللی (International Health Regulations )

 ابزار حقوقی بین المللی است که ۱۹۴ کشور جهان از جمله کشورهای عضو سازمان جهانی بهداشت متعهد اجرای آن هستند . هدف از این مقررات کمک به جامعه بین المللی در ارتباط با پیشگیری و پاسخ به خطرات حاد بهداشت عمومی است که دارای پتانسیل گسترش از طریق مرزها و تهدید مردم سراسرجهان می باشد .در دنیای کنونی بیماریهای واگیر از طریق مسافرت و تجارت بین المللی می توانند گسترش یابند . بحران سلامت در یک کشور می تواند معیشت و اقتصاد را در بسیاری از نقاط جهان تحت تاثیر قرار دهد . بحران می تواند ناشی از یک عفونت در حال ظهور مانند سندرم حاد تنفسی (سارس) ، همه گیری آنفلوانزای انسانی ، همچنین سایر فوریت های بهداشت عمومی از جمله نشت مواد شیمیایی و تشعشعات هسته ای باشد . هدف از این مقررات اطمینان از سلامت عمومی از طریق پیشگیری از گسترش بیماری با حداقل مزاحمت در مسافرت و تجارت بین المللی است .

مقررات بين‌المللي بهداشتی مقابله با بيماري‌ها از سال 1969 در ايران وجود داشته است، اما مقررات جديد بهداشتي در سال 2005 بازنگری و به همه كشورهاي جهان اعلام شد كه ايران نيز از معدود كشورهايي است كه در تهيه اين مقررات بين‌المللي نقش داشته است

براساس این موافقتنامه بین المللی همه كشورهاي عضوسازمان بهداشت جهانی می بايست تا سال 2012 از نظر امكانات نيروي انساني، ظرفيت‌ آزمايشگاهي و ظرفيت‌ پاسخ‌دهي به ميزان استاندارد تعريف‌شده از سوي سازمان جهاني بهداشت می رسیدند .

آنفلوانزاي نوع A آخرين بيماري واگيردار و بين‌المللي در ايران بود و پس از آن با مورد ديگري مواجه نبوده‌ايم. تجربه اپيدمي آنفلوانزاي نوع A نشان داد كه كشورهاي جهان بايد در بيماري‌هايي كه اهميت بين‌المللي دارند، همكاري بيش‌تري داشته باشند

بيماري‌هاي با اهميت بين‌المللي كه از مرز كشورها عبور مي‌كنند و در سطح وسيع گسترش مي‌يابند، بيماري‌هاي عفوني و واگيردار و يا بيماري‌هايي ناشي از نشت مواد شيميايي هستند. به منظور آمادگي كامل براي مقابله با اين بيماري‌ها، از سال 2007 مقررات جديد بهداشتي در كشورهاي جهان تدوين شد.

منظور از آمادگي كامل كشورها براي مقابله با بيماري‌هاي دارای خطر انتشار بين‌المللي اين است كه بيماري به موقع شناسايي، تشخيص و درمان و درباره آن به ديگر كشورهاي جهان اطلاع رساني شود.

مقررات جديد بهداشتي توصيه كرده است كه در همه كشورها براي اجراي مقررات بين‌المللي بهداشتي، نظام‌هايي مبتني بر تربيت نيرو تعريف و تامین آزمايشگاه‌هاي ويژه تشخيص بيماري‌هاي بين‌المللي تشكيل شود

ظرفيت‌هاي كليدي و عمومي و دانشگاهي مانند پاسخ بهداشتي به‌هنگام، تقويت آمادگي برخورد با رويدادهاي خطرناك و اطلاع‌رساني به شهروندان در مورد خطرات بهداشتي، بايد تقويت شوند.

وجود منابع انساني و تيم‌هاي واكنش و ارزيابي سريع در شهرستان‌ها ضروري است. همچنين نيازمند آزمايشگاه‌هاي مرجع بهداشتي با توان تشخيص سريع بيماري‌هاي بين‌المللي در مناطق مرزي هستيم.

 موادغذايي، آرايشي و بهداشتي از عوامل انتقال بيماري‌ها هستند و ورود و خروج آن‌ها از مرزهاي كشور بايد كنترل شود. موادغذايي بايد براي ورود و خروج از مرز كشور از فيلترهاي استاندارد عبور كند كه براي تحقق اين امر نيازمند ايجاد آزمايشگاه‌هاي موادغذايي در مناطق مرزي هستيم.

 وجود اتاق ايزوله تنفسی با فشار منفی وبا بهره گیری  ازفلیتر هپا استاندارد از بندهاي مقررات جهاني مبارزه با بيماري‌ها است كه هم‌اكنون در 114 شهرستان كشور اتاق ايزوله با این مشخصات وجود دارد.

اقدامات مراقبتي و هشدار و پاسخ‌دهي سريع در حوادث از ديگر موارد پيش‌بيني شده در مقررات بين‌المللي مبارزه با بيماري‌ها است. پيش‌بيني بيماري‌ها از موارد موجود در نظام مراقبت جهاني است كه خوزستان تاكنون در اين مورد موفق بوده است.

مقررات بین المللی بهداشت (IHR) درواقع اهرمی است که برای ایجاد نظام مراقبت مرزی پویا بکار میرود. این روش با ایجاد یک سیستم مراقبت مرزی پویا ، قابلیت آشکار سازی بیماریهای خطرناک (مشمول مراقبت بهداشتی) و هشدار (گزارشدهی) سریع را بوجود می آورد . تا کنون با حمایت سازمان بهداشت جهانی 194 کشور در IHR عضویت یافته اند. اجرای این قوانین به افزایش امنیت ملی ، منطقه ای و جهانی بهداشت کمک میکند . مهم ترین نقطه عطف اجرای این مقررات ارزیابی هر کشور از نظارت و ظرفیت پاسخ خود در موارد مهم و نیز توسعه و اجرای برنامه برای هرچه بهتر عملی شدن اهداف بهداشتی تا سال 2012 میباشد.

بدین ترتیب IHR بعنوان وسیله ای برای کاهش خطر انتقال بیماریها از طریق مبادی مرزی هوایی ، زمینی و دریایی طراحی شده است . IHR راهنمای کاربرد اقدامات بهداشتی در گذرگاههای مرزی بوده و هم شایعات بهداشتی در سطح جامعه را بررسی نموده و هم از طریق سطوح مختلف PHC برای ارزیابی ، بررسی ، گزارش اولیه NOTIFY و گزارش نهایی REPORT و پاسخگویی به خطرات بهداشت عمومی بکار می رود .
بدلیل اهمیت خطرات ورود بیماریهای مهلک و خطرناک به داخل کشورها از طریق مرزهای بین المللی و خطرات اشاعه یک اورژانس بهداشتی بین الملی ،آماده نگهداشتن پستهای مراقبت بهداشتی مرزی اصلی اجتناب ناپذیر می باشد و توانمندی کافی برای مراقبت در مرزها و زمینه فعالیت اینگونه پایگاهها درشرایط بروز یک همه گیری منطقه ای در مرزهای بین المللی منجر به حفاظت جهانی در برابر بیماریهای واگیر و PHEIC می باشد.
در زمان بروز یک خطر بهداشتی مقامات مسؤول نقش نظارت کامل بر تیم مراقبت بهداشتی مرزی در شناسایی منابع عفونت (ناقلين و مخازن بیماری) در وسایل سفر، محموله ها، کانتینرها، وسایل نقلیه، کالاها، بسته های پستی و اجساد انسانی (هنگام ورود و خروج از منطقه آلوده ) را بعهده داشته و نیز سایر وظایف آنها عبارتند از : نظارت براجرای عملیات گندزدایی توسط تیم مراقبت بهداشتی مرزی در صورت کشف منابع عفونت (ناقلين و مخازن بیماری) منجمله از بین بردن حشرات و موش کشی از وسایل سفرمسافرین ، کالاها، محموله ها، کانتینرها، وسایل نقلیه، بسته های پستی و اجساد انسانی (هنگام ورود و خروج از مرز) و در صورت کشف منابع عفونت (ناقلين و مخازن بیماری) اجرای عملیات گندزدایی توسط تیم مراقبت بهداشتی مرزی .

اهم وظایف ( IHR) را میتوان شامل موارد زیر دانست .

1.      تأمین دسترسی به خدمات پزشکی متناسب ، شامل امکانات تشخیصی مستقر در مبادی ورودی برای ارزیابی سریع و مراقبت از مسافرین بیمار و پرسنل .

2.      تامین تجهیزات و مکانهای مناسب جهت بررسی مسافران ورودی .

3.      فراهم نمودن دستیابی به تجهیزات و کارکنان ورزیده و ماهر برای انتقال مسافرین به یک مرکز پزشکی متناسب 

4.       تأمین کارکنان دوره دیده برای بازرسی وسایل ترابری و تأمین بهداشت محیط مناسب و محیط زیست سالم برای مسافرانی که از تسهیلات مبادی ورودی استفاده می کنند از جمله آب آشامیدنی سالم ، امکانات غذاخوری و رستوران ، مکان خواب ، دستشویی بهداشتی عمومی ، خدمات متناسب دفع زباله های جامد و فاضلاب .

5.      فراهم سازی یک برنامه آموزشی متناسب و پرسنل آموزش دیده برای کنترل ناقلین و مخازن بیماری در مجاورت مبدأ ورودی مرزی دریایی ، زمینی و هوایی .

در زمان بروز رویدادهایی که میتوانند یک اورژانس بهداشت عمومی با اهمیت بین المللی محسوب شوند برای واکنش مناسب باید ظرفیت های زیر را ایجاد نمود :

1.      تأمین پاسخ مناسب بهداشت عمومی از طریق ایجاد و نگهداری طرح های اضطراری بهداشتی شامل انتخاب یک هماهنگ کننده و مکانیسم های ارتباط با سطوح بالاتر برای مبادی ورودی مرتبط.

2.      فراهم نمودن ارزیابی و مراقبت برای مسافرین از طریق ایجاد محلی برای ایزولاسیون ، درمان و سایر خدمات حمایتی مورد نیاز

3.      فراهم نمودن فضای مناسب برای جداسازی از سایر مسافرین و مصاحبه با اشخاص آلوده

4.      اجرای اقدامات توصیه شده برای ازبین بردن حشرات ، موش کشی و ضدعفونی کردن وسایل سفر، محموله ها ، کانتینرها ، وسایل نقلیه، کالاها و بسته های پستی در زمان و مکان مناسب و تجهیزات مناسب .

5.      فراهم بودن تجهیزات ویژه و کارکنان آموزش دیده و وسایل حفاظت شخصی ) PPE (

6.       اجرای کنترل دقیق مسافرین در هنگام ورود و خروج

 کشورهای متعاهد موظف به اجرای مقررات بهداشتی بین المللی هستند .

اورژانس بهداشت عمومی با توجه به نگرانی بین المللی به عنوان یک رویداد غیر عادی بصورت ذیل تعریف شده است :

اورژانس بهداشت عمومی باعث ایجاد خطر در مورد گسترش بیماری بصورت بین المللی شده و بالقوه نیازمند یک پاسخ بین المللی هماهنگ می باشد . مهمترین بخش برای گزارش PHEIC (Public Health Emergency of International Concern ) ، مبادی ورودی منتخب می باشند که پیشگیری های روتین و ابزارهای کنترلی و پاسخ به رویدادها را بعهده دارند .

کشورهای عضو از 15 ژوئن 2005 بمدت 2 سال وقت داشتند تا وضعیت خود را بررسی نمایند و برنامه خود را برای اجرای ظرفیتهای کلیدی آماده نمایند و بمدت 5 سال از تاریخ فوق برای کاربردی نمودن برنامه های آماده شده بر اساس پروتکل مصوب وقت دارند .

 انجام وظیفه در مرزها و اجرای مقررات مربوط به مراقبتهای بهداشتی مرزی باید توسط کارکنانی صورت پذیرد که از دانش کافی برخوردار باشند تا بتوانند به عنوان اولین فردی که در مبادی مرزی با موارد مشکوک مواجه می گردد ، قادر به تشخیص سندرمهای مرتبط باشند. در این زمینه مقامات صلاحیتدار در تمامی مبادی ورودی مرزی نیز باید مشخص شده و هنگامیکه برای یک خطر بهداشت عمومی دارای اهمیت بین المللی راه حلی مورد نظر باشد ، تا آنجاییکه قابلیت اجرا وجود داشته باشد باید هرگونه اطلاعات مربوط به منابع عفونت یا آلودگی شامل ناقلین و مخازن در مبادی ورودی را که ممکن است باعث انتشار بین المللی بیماریها شوند را به سطوح بالاتر ملی و در نهایت سازمان جهانی بهداشت ارایه دهند.

هر کشور باید لیستی از بنادر و فرودگاههای صلاحیتدار را که ظرفیت های کلیدی را که می توانند اجرا نمایند ، تعیین نموده و به سازمان جهانی بهداشت ارایه دهند و هر تغییری که ممکن است در لیست بنادر و فرودگاههای مزبور اتفاق افتد را اطلاع دهند . البته این اطلاعات به سازمان جهانی بهداشت ارسال و از آنجا سریعاٌ در سطح جهانی منتشر خواهد شد

((بطور خلاصه))

مقررات بهداشتی بین المللی اولین بار در سال 1969 توسط بیست و دومین مجمع سالیانه WHO به تصویب رسید (World Health Assembly 22)

هدف در نسخه1969: 

جلوگیری از ورود بیماریها خطرناک شامل  طاعون ، وبا ، تب زرد از مرزها به ترتیبی که حداقل مزاحمت برای مسافران ایجاد شود و محافظت یکسان همه مردم دنیا از گسترش بین المللی بیماریها

هدف درنسخه جدید (IHR2005):  

ارتقا مدل مقابله با رویدادهای بهداشتی بین المللی از قرنطینه ومحدودیت تردد در مرزها تا اقدامات مهار بیماری در مبدأ از فهرست چند بیماری (آبله ، تب زرد ، طاعون) تا کلیه رویدادها و حوادث بهداشتی دارای اهمیت بین المللی و از مداخلات بهداشتی متداول تا پاسخ بهداشتی متناسب و سریع می باشد .

منظورازمقررات بهداشتی بین المللی

تامین حداکثرامنیت در برابرانتشاربیماریها در سطح بین المللی همراه با حداقل اختلال در آمد وشد جهانی می باشد

مقررات IHR در واقع شامل تعدادی Article  یا همان مقررات است که به بایدها و نبایدهایی که هر کشور عضو سازمان بهداشت جهانی  باید انجام دهد، اشاره میکند.

مقررات بهداشتی بین المللی