نظام مراقبت مرگ مادر :

امروزه مشارکت زنان در فعالیتهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حاکی از حضور آنان در فرآیند توسعه است. این نیروی مولد یک سوم نیروی کار دنیا را تشکیل می دهد و تامین ، حفظ و ارتقاء سلامت آنان و کاهش مرگ ومیر آنان نوعی سرمایه گذاری در جامعه  محسوب  می شود. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه ، عوارض بارداری و زایمان از علل اصلی مرگ ، بیماری و معلولیت زنان در سنین باروری است.

مرگ و ناتوانی مادران در بقاء کودک ، خانواده و توسعه جامعه نقش بسزایی داشته و با مرگ مادر ، خانواده عضو اصلی خود را برای مدیریت و مراقبت کودکان از دست می دهدو احتمال مرگ کودک تا پنج سالگی ، دو تا سه برابر بیشتر شده و سرانجام بقاء و آموزش فرزندان نامعلوم می شود.  

با انجام اقدامات پیشگیرانه،  شاهد کاهش میزان مرگ و میر مادران از سال 1990 تا 2010 در سراسر جهان هستیم. درسال 2010، روزانه 800 نفر از زنان باردار جان خود را بر اثر مشکلات و عوارض دوران بارداری (حین بارداری، حین زایمان و بعد از زایمان) در سراسر جهان از دست داده اند که این رقم در سال به 287000 نفر می رسد، این در حالیست که با اقدامات ساده و تامین امکانات و تجهیزات اولیه می توان از بروز چنین مرگ هایی پیشگیری کرد. آمارها نشان می دهد که در سراسر جهان ، حجم مرگ مادران در مناطق روستایی و فقیرنشین ، بیشتر از مناطق شهری و مرفه می باشد.

99 درصد مرگ و میر مادران در سراسر جهان در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد که از این بین میزان مرگ و میر در زنان با سنین پائین بیشتر از زنان در سنین بالا است. بطور کلی از میان 800 مورد مرگ و میر مادران (روزانه)،  بیشتر آنها به علت خونریزی شدید بعد از زایمان ، فشار خون بالا، مسمومیت حاملگی و سقط ناایمن جان خود را از دست دادند.

امروزه شاخص مرگ مادران در اثر عوارض بارداری و زایمان( MMR ) ، یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که نشان‌ دهنده توسعه کشورهاست. بی‌تردید این شاخص تابعی از وضعیت سواد، شبکه راه‌های روستایی، دسترسی به فوریت‌های پزشکی، هزینه خدمات درمانی، وجود شبکه‌های ارتباطی مخابراتی، درآمد خانوار و ...می‌باشد.

براساس اهداف توسعه هزاره، کشورهای جهان متعهد شدند که از سال 1990 تا 2015 میزان مرگ و میر مادران خود را 75%  کاهش دهند. طبق  گزارش سال  2012سازمان جهانی بهداشت ، در سال 2010،  ایران در بین کشورهای جهان و همچنین در منطقه مدیترانه شرقی یکی از کشورهایی است که دارای کمترین نسبت مرگ و میر مادران باردار به ازاء 100 هزار تولد زنده (99-20) می باشد. از سوی دیگر با بررسی نمودار روند نسبت مرگ و میر مادران باردار در 20 سال اخیر از سال 2010-1990  ،  می توان گفت که این نسبت سیر نزولی داشته، بطوریکه در سال 1990 نسبت مذکور از 120 به 21 مورد مرگ مادر باردار به ازاء 100هزار تولد زنده در سال 2010 رسیده است

به عبارت دیگر با اجرای برنامه های مبتنی بر سلامت مادران و انجام اقدامات مراقبتی و پوشش بسیار مطلوب مراکز ارایه خدمات بهداشتی درمانی در نتیجه برخورداری از راههای ارتباطی مناسب، ایران در این مدت توانسته است به موفقیت چشمگیری در زمینه کاهش این شاخص مهم و حیاتی دست یابد (82.5 %). این پیشرفت و موفقیت حاصل تلاش و پشتکار سازمان ها و کارکنان مرتبط با امر سلامت مادران باردار و سایر سازمانها بوده و امید است با روند رو به رشد و بهبود استانداردهای کشوری بیش از پیش به اهداف توسعه هزاره در زمینه کاهش مرگ و میر مادران باردار دست یابیم.

 تعریف مرگ مادر در ایران ، مرگ هنگام حاملگی تا 42 روز پس از ختم بارداری، صرفنظر از مدت و محل حاملگی به هر علتی مرتبط با بارداری، تشدید شده در بارداری، یا به علت مراقبت های ارائه شده طی آن، اما نه به علت حادثه و تصادف می باشد.

براساس نظام ثبت موارد مرگ مادران باردار و به منظور پیشگیری از کم شماری موارد مرگ مادر، کلیه مرگ های مادران در دوران بارداری و پس از زایمان، توسط کارکنان در سطوح محیطی در اسرع وقت (در 24 ساعت اول پس از وقوع) به ستاد دانشگاه گزارش شده و  موارد مورد بررسی و پرسشگری قرار می گیرند. تمام موارد  براساس دستورالعمل کشوری نظام مراقبت مرگ مادر در کمیته های فنی و دانشگاهی بررسی شده، نتیجه به وازرت متبوع اعلام و در کمیته کشوری مجدداً مورد بررسی قرار می گیرد. نتیجه بررسی های انجام گرفته در کمیته کشوری و براساس تعریف مرگ مادر مورد تایید وزارت متبوع، به دانشگاه مبداء اعلام می گردد. .   شاخص مرگ مادران در کل کشور در سال 91 ، 19.5 مورد مرگ مادر به ازاء 100هزار تولد زنده و در استان آذر بایجان غربی 17.4  مورد مرگ مادر به ازاء 100هزار تولد زنده می باشد .