برنامه مراقبت بيماري سرخك (مرحله حذف)

برگ زرين ديگري از سلامت بدنبال تلاش هاي همه جانبه بين‌المللي و ملي، در راستاي كاهش آلام بشريت و بدنبال ريشه‌كني بيماري آبله در سال 1980 ميلادي و گامهاي نهايي در رسيدن به ريشه‌كني بيماري فلج اطفال، در سال نهضت خدمت رساني به مردم (سال 1383 شمسي) كتاب پربار ايثار و نوعدوستي مردم ميهنمان را مزين نمود.

با توفيق خداوند منان و دعاي خير مقام معظم رهبري و همدلي و همكاري كليه ياوران سيستم بهداشتي و درماني كشورمان بالاخص همكاران محترم در مركز مديريت بيماريها و دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، واكسيناسيون سراسري سرخك و سرخجه با زير پوشش بردن جمعيتي بالغ بر 33 ميليون نفر در آذر ماه 1382 و بعنوان بزرگترين عمليات واكسيناسيون تزريقي در جهان در كوتاه‌ترين زمان ممكن با تأييد محافل علمي، فرهنگي، اجتماعي و سازمان جهاني بهداشت و موفقيت كامل به مرحله اجرا در آمد و تصوير ناپسند اين بيماري كهنسال را در صحنه فرداي روشن كشورمان كمرنگ ساخت و پايه‌هاي اصالت و استقامت آينده سازان سرزمينمان را با صبوري تمام بار ديگر استحكام بخشيد.

يكي از بيماريهاي كشنده در كشورهاي در حال توسعه، بيماري سرخك است كه ميزان كشندگي آن در حدود 1 تا 5 درصد و در بعضي مناطق در حدود 10 تا 30 درصد تخمين زده شده است. بهبود پوشش جاري واكسيناسيون، باعث كاهش موارد ابتلا به سرخك و در نتيجه كاهش موارد مرگ ناشي از سرخك گرديده است.

طي دهه 1980 ميلادي به‌دنبال بسيج جهاني واكسيناسيون كودكان، پوشش ايمنسازي افزايش چشمگيري پيدا كرد و در سال 1989 ميلادي، كاهش ميزان ابتلا به سرخك تا 90 درصد و كاهش ميزان مرگ ‌و مير ناشي از آن تا 95 درصد ( اين آمار در مقايسه با ميزان ابتلا و مرگ‌ و مير، قبل از انجام برنامه‌هاي واكسيناسيون، داده شده است) در برنامة كار مجمع جهاني بهداشت قرار گرفت.

در گردهمايي جهاني سال 1990، رسيدن به پوشش90 درصدي تا سال 2000 به‌عنوان هدف براي واكسن سرخك و ساير واكسنهاي برنامه گسترش ايمنسازي مطرح گرديد و متعاقباً حذف سرخك در سه منطقه از شش منطقه سازمان جهاني بهداشت (منطقه امريكا تا سال 2000، منطقه اروپا و منطقه مديترانه شرقي تا سال 2010) به عنوان هدف در نظر گرفته شد. مناطق آفريقايي و آسياي جنوب شرقي و غرب اقيانوس آرام، اهداف قبلي مجمع جهاني بهداشت مبني بر كاستن ميزان ابتلا و مرگ را حفظ نمودند. در سال 2000، سازمان جهاني بهداشت و يونيسف توصيه كرده‌اند كه كشورها بايد علاوه‌بر پوشش گستردة دوز اول واكسن سرخك، فرصت دومي را نيز براي تمامي كودكان به منظور ايمنسازي عليه سرخك، فراهم نمايند. موارد گزارش شده سرخك، طي دهه 1980 و اوايل دهه1990، كاهش يافت و در اواسط دهه 1990، ثابت باقي ماند. درسال 2000 ميزان موارد سرخك در سطح جهان در مقايسه با ميانگين ساليانه 5 سال قبل، افزايش 13 درصدي پيدا كرد كه پس از انجام بسيج‌هاي واكسيناسيون، تعداد موارد گزارش شدة سرخك به شدت كاهش يافت (كاهش در ميزان ابتلا به ميزان تقريبي بيش از 99 درصد) درسال 2000 سرخك، مسئول نصف موارد مرگ ناشي از بيماريهاي قابل پيشگيري با واكسن بود. البته ميزان مرگ و مير جهاني سرخك تا سال 2000 در مقايسه با دوران قبل از مصرف واكسن، 87 درصد كاهش يافته است.

در سال 2001، سازمان جهاني بهداشت و يونيسف با توجه به بار جهاني بيماري سرخك، برنامه استراتژيك مشتركي را براي سالهاي 2001 تا 2005 منتشر كردند. اهداف برنامه، كاهش ميزان ابتلا به سرخك تا 50 درصد در مقايسه با سال 1999 و حذف سرخك مي‌باشد. استراتژي‌هاي طراحي شده (راهبردها) در اين برنامه عبارتند از :

• پوشش بالاي نوبت اول واكسيناسيون ؛  
• تأمين فرصت دوم ايمنسازي عليه سرخك براي تمام كودكان از طريق فعاليتهاي ايمنسازي تكميلي و يا اجراي نوبت دوم واكسيناسيون ؛
• مراقبت موارد ابتلا وتأييد آزمايشگاهي موارد مشكوك به سرخك ؛
• درمان مؤثر موارد سرخك ؛
• ادغام فعاليتهاي كنترل سرخك با ساير فعاليت‌هاي ايمنسازي و فعاليت‌هاي برنامه مراقبت‌هاي اوليه بهداشتي.

درسال 1997، كشورهاي عضو منطقه مديترانه شرقي سازمان جهاني بهداشت، مصوبة حذف سرخك در منطقه تا سال 2010 را تصويب كردند. اين مصوبه، شامل چهار استراتژي است:

1.انجام واكسيناسيون سرخك و تداوم آن به‌منظور پوشش بيش از 95 درصد كودكان ؛

2.واكسيناسيون همزمان همه كودكان، بدون در نظر گرفتن سابقه واكسيناسيون قبلي يا ابتلا به بيماري (بسيج واكسيناسيون عمومي) ؛

3.انجام بسيج ملي واكسيناسيون دوره‌اي (هر 3 تا 5 سال) براي تمام كودكاني كه بعد از آخرين بسيج واكسيناسيون به دنيا آمده‌اند يا پوشش جاري بيش از 95 درصد براي دومين نوبت واكسن سرخك ؛

4.تقويت نظام مراقبت سرخك و‌تأييد آزمايشگاهي موارد مشكوك.

مراقبت بيماري :

هدف از انجام مراقبت در مناطقي كه براي حذف سرخك تلاش مي‌نمايند، عبارت است از :‌

1.كشف و بررسي سريع كلية موارد مظنون به سرخك

2.اثبات موارد به‌وسيلة تشخيص آزمايشگاهي

3.مشخص كردن منبع احتمالي بيماري (محلي يا وارده)

4.پيش‌بيني و جلوگيري از طغيانهاي بيماري

5.مشخص نمودن جمعيتهاي پرخطر^*

تعريف مورد بيماري :

1.تعريف باليني مورد بيماري: هر شخصي كه طبق نظر پزشك از لحاظ باليني به عفـونت سرخك مشكوك باشد يا هر شخص داراي نشانه‌هاي تب و بثورات (راش) ماكولوپاپولر (غير وزيكولار) و سرفه همراه با آبريزش بيني (كوريزا) يا التهاب ملتحمه (كونژونكتيويت)

2.تعريف آزمايشگاهي: وجود آنتي‌بادي IgM اختصاصي سرخك در خون بيمار.

* منظور از جمعيتهاي پرخطر، مهاجرين، حاشيه‌نشين‌هاي فقير، جمعيتهاي جابجا شده، جمعيتهاي با دسترسي مشكل، جمعيتهاي با فرهنگها و اعتقادات خاص، جمعيتهاي با پوشش پايين واكسيناسيون و ... هستند.

راهنمای کشوری مراقبت بیماری سرخک