محیط :

به مجموعه ای از شرایط خارجی و تأثیرات وارده ناشی از آن ها بر زندگی یک موجودزنده اطلاق می گردد . طبق تعریف ، محیط شامل هوا ، آب و خاک و روابط بین آن ها و کلیه موجودات زنده میباشد. بر این اساس هدف " بهداشت محیط " کنترل کلیه عواملی است که بالقوه و بالفعل تأثیرات سویی بربقا ، وسلامتی انسان اعمال می کنند . بیماری های بسیاری با عوامل گوناگون اعم از بیولوژیک و شیمیایی از طریق آب ،هوا ، مواد غذایی و بسیاری از عوامل محیطی دیگرسلامتی انسان را تهدید می نمایند . راهبرد اساسی بهداشت محیط در مهار این بیماریها ،کنترل منبع بیماری ، نحوه سرایت و تامین شرایطی است که سلامت فرد را افزایش دهد.

تاریخچه بهداشت محیط در ایران :

تا اواخر دوران قاجار هیچگونه نشانه ای از تشکیلات منظم و قانونی برای مدیریت امر بهداشت و درمان مملکت در دست نیست. سرتاسر کشور آماج یورشهای قحطی و بیماریهای واگیر دار بصورت اپیدمی بود. تنها تعدادی بیمارستان که اکثر آنها راخارجی ها اداره می کردند در گوشه و کنار مملکت وجود داشت. اولین قدم در راه تشکیل یک مرجع قانونی برای رسیدگی به سلامت مردم در کشور با تشکیل شورایی به نام هیئت صحیه (مجلس صحت) در محل دارالفنون برداشته شد و در سال ۱۳۰۰ وزارتخانه جدیدی بنام وزارت صحیه و فواید عامه تاسیس گردید. با تشکیل وزارتخانه و ادغام مجلس صحت با آن ،این مجلس به شورای عالی صحیه تغییر نام یافت و در سال ۱۳۰۵ اداره جدیدی به نام اداره کل صحیه عمومی مشغول به کار شد. باید دانست که در این سالها اکثرامور بهداشت شهری از قبیل نگهداری واداره شیرخوارگاه ها ، یتیم خانه ها و حمامهای عمومی جزءوظایف شهرداریها بود.در تاریخ ۲۸/۶/۱۳۲۰شمسی وزارت بهداری با تشکیلات جدید تاسیس گردید. در این سال امور بهداشت و درمان شکل قانونی یافت و برنامه هایی برای آن تدوین گردید. در سال ۱۳۳۲ اداره کل مهندسی بهداشت محیط وزارت بهداری تأسیس گردید و یکی از اهداف آن اجرای طرحهای توزیع آب سالم برای شهرها و روستاهای کشور بود که موفقیتهای زیادی بدست آورد و در سال ۱۳۴۲ بمنظور تأمین و تربیت نیروی انسانی دوره مهندسی بهداشت در دانشکده فنی و بهسازی محیط در بهداری شروع بکار نمود. شایان ذکر است در خرداد ماه ۱۳۳۴ قانون مربوط به مقررات پزشکی ، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی تصویب گردید و در تبصره ۱۲ ماده ۳۹ آن اعلام نمود وزارت بهداری و شهرداریها مکلفند مراکزی که مواد دارویی و یا غذایی یا آشامیدنی می سازند یا می فروشند را بازدید و در صورت مغایرت با اصول بهداشتی اخطار صادر نمایند ودر صورت تخلف برابر مقررات اقدام نمایند که از جمله وظایف بهداشت محیط اجرای قسمتی از قانون فوق بود. در تیر ماه ۱۳۴۶ قانون مواد خوردنی،آشامیدنی تصویب گردید. و در سالهای ۱۳۴۷ و ۱۳۵۴ مورد اصلاح قرار گرفت و دستورالعملهای لازم را در مورد ساخت، توزیع و فروش مواد غذایی و آشامیدنی تعیین و مجازات متخلفین مربوطه را نیز اعلام کرد. در خرداد سال ۱۳۶۷ قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت توسط مجلس شورای اسلامی تصویب گردید و بند ۲ماده ۱ وظایف بهداشت اعلام می دارد: تأمین بهداشت عمومی و ارتقاء سطح آن از طریق اجرای برنامه های بهداشتی خصوصاً در زمینه بهداشت محیط ، مبارزه با بیماریها، بهداشت خانواده ، مدارس و آموزش بهداشت از وظایف وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی می باشد. بدیهی است که تا تاریخ فوق بهداشت محیط در سطح وزارتخانه تحت عنوان مدیریت بهداشت محیط فعالیت می نمود و سال ۱۳۶۷ با ایجاد سیستم های شبکه بهداشتی درمانی بعنوان یکی از اصول P.H.C انجام وظیفه می نماید و مسئولیت آبرسانی روستاها نیز از سال ۶۷ به وزارت جهاد سازندگی واگذار گردید.

مهمترین برنامه بهداشت محیط عبارتند از:

1) کنترل آلودگی هوا

2) پیشگیری ازبیماریهای واگیر

3) بهداشت محیط در موارد اضطراری

4) نظارت بهداشتی بر تهیه ، توزیع و فروش مواد غذایی

5) کنترل بیماریهای ناشی از مواد غذایی و مسمومیت ها

6) بهداشت مسکن ، بهداشت اماکن عمومی

7) کنترل حشرات و جوندگان

8) بهداشت پرتوها

9) دفع بهداشتی فاضلاب ها

10) مدیریت مواد زاید شهری و مواد زایدخطرناک

11) بهداشت شناگاه ها و سایر تفریحات آبی

12) نظارت بر تأمین آب آشامیدنی سالم .

13) بهداشت محیط روستا

14) و .............

شرح وظايف واحد بهداشت محيط معاونت بهداشت استان :‌

الف )‌‌برنامه ريزي

• تهیه و تدوين برنامه عملياتي در سطح ستاد معاونت امور بهداشتي دانشگاه
• تهیه و تدوین برنامه طرح بسيج سلامت نوروزي
• تهیه و تدوین برنامه اقدامات پيشگيرانه از بروز بيماريهاي روده اي با اولويت التور
• تهیه و تدوین برنامه اقدامات پيشگيرانه از بروز آنفلوانزای فوق حاد پرندگان
• تهیه و تدوین برنامه بهداشتی در پایانه های مرزی
• تهیه و تدوین برنامه طرح شبنم در مساجد ( شورای بهداشت نمازگزاران مساجد )

ب ) نظارت و پايش

• پايش فعاليت هاي شبكه هاي بهداشت و درمان ،مراكز بهداشت شهرستان،مراكز بهداشتي درماني و
• نظارت بر عملكرد شرکتهای آب و فاضلاب شهري وروستائي در راستای تامین آب آشامیدنی بهداشتی برای افرادجامعه
• نظارت بر عملكرد شرکتهای آب و فاضلاب شهري وروستائي در راستای جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب
• نظارت بر وضعیت بهداشتی بازداشتگاه ها و زندان ها
• نظارت بر عملكرد موسسات سمپاشي وضدعفوني اماكن عمومي
• نظارت بر عملكرد آموزشگاههاي بهداشت اصناف
• نظارت بر عملكرد شهرداری ها در خصوص جمع آوری و دفن بهداشتی زباله های شهری و طرح اتلاف سگهای ولگرد
• نظارت بر عملكرد موسسات پرتو پزشكي ، درمانگاهها ، کلنیکهای پزشکی و مطبهای پزشکان و دندانپزشکان

ج ) هماهنگي

1- هماهنگي درون بخش

• هماهنگي با واحد آموزش بهداشت در زمينه برنامه هاي آموزشي وتهيه پوستر ، پمفلت وتراكت
• هماهنگي با گروه تخصصي پيشگيري ومبارزه با بيماريها درخصوص پيشگيري ومهار بيماريهاي روده اي ، اپيدمي و آنفلوانزای فوق حاد پرندگان
• هماهنگي با گروه تخصصي تغذيه وتنظيم خانواده درخصوص برنامه هاي كنترل نمكهاي يددار و غني سازي آرد
• هماهنگي با واحد بهداشت مدارس درخصوص بررسي وضعيت بهداشت محیط مدارس و موسسات آموزشي و توزيع شيرو تغذیه رایگان درمدارس
• هماهنگي با معاونت درمان اسنان در خصوص بازديد از بيمارستانها و مراكز پرتوتشخیصی و پرتو درمانی
• هماهنگي با معاونت غذا و دارواستان در خصوص كنترل مواد غذائي ، آرايشي و بهداشتي و بازدید از کارخانجات تولید مواد غذایی
• هماهنگي با آزمايشگاه كنترل مواد غذائي استان درخصوص پذيرش نمونه هاي ارسالي مواد غذایی از شهرستانها و اعلام پاسخ
• هماهنگي با آزمايشگاه آب و فاضلاب رفرانس مرکز بهداشت استان درخصوص پذيرش نمونه هاي ارسالي و اعلام نتيجه

2 - هماهنگي برون بخش

• هماهنگي با مراجع قضائي و شوراهای حل اختلاف درخصوص رسيدگي به پرونده تخلفات بهداشتي
• هماهنگي با نيروي انتظامي درخصوص همکاری در لاک و مهر واحدهاي متخلف وجلب متهمين
• هماهنگي با شركت آب وفاضلاب شهري وروستائي
• هماهنگي با سازمان بازرگاني و تعزیرات حکومتی
• هماهنگي با سازمان دامپزشکی استان
• هماهنگي با شهرداريها و سازمانهاي مرتبط ( ساماندهي ميادين ميوه و تره بار – كنترل كيفيت هوا – خدما ت موتوري وسازمان بازيافت ...)
• هماهنگي با مجامع امور صنفي و اتحاديه هاي مربوط
• هماهنگي با اداره كل نظارت بر مواد غذائي ، آشاميدني ، آرايشي وبهداشتي
• هماهنگي با مركز سلامت محيط وكار
• هماهنگي با بهزيستي درخصوص تأسيس مهدهاي كودك ومراكز نگهداري افراد سالمند وناتوان جسمي
• هماهنگي با زندانها بمنظور بررسي وضعيت بهداشتي زندانها و ندامتگاهها
• هماهنگي با تربيت بدني در خصوص وضعيت بهداشتي استخرهاي شناو مراكز تفريحي ورزشي
• هماهنگي با استانداري، فرمانداريها وبخشداريها
• هماهنگی با نیروهای نظامی و انتظامی در خصوص بازدید از وضعیت بهداشتی آنها
• هماهنگی با پایانه های مسافربری و حمل ونقل جاده ای
• هماهنگی با سازمان آب منطقه ای استان
• هماهنگی با سازمان آموزش وپرورش استان در خصوص وضعیت بهداشت محیط مدارس
• هماهنگی با اداره کمیته امداد امام خمینی در خصوص بهسازی سرویسهای بهداشتی خانوارهای بی بضاعت
• هماهنگی با سازمان اوقاف و سازمان تبلیغات وارشاد در خصوص وضعیت بهداشتی مساجد و اماکن متبرکه

ه‍ ) اقدامات اجرائي

• اجراي طرح بسيج سلامت نوروزي
• اجراي طرح تشديد كنترل مراكز تهيه وتوزيع مواد غذائي واماكن عمومي
• اجراي برنامه شهر سالم وروستاي سالم
• اجراي طرح BDN در روستاهاي تحت پوشش
• اجراي دستور العملهاي واصله از مركز سلامت محيط و كار
• اجراي طرح ادغام بهداشت مواد غذائي در سيستم شبكه
• اجرای طرح شبنم در سطح مساجد
• اجراي طرح حذف جوش شيرين ازنان نانوائي ها
• توقيف مواد غذائي فاسد وغيرمجاز و معدوم سازی آنها
• ارجاع پرونده واحد هاي صنفي متخلف به مراجع قضائي وتعزيرات حكومتي
• اجراي برنامه هاي بهسازي محيط روستاها با اولويت سرويس بهداشتي وآبخوري مدارس ، توالتهاي روستائي ، دفع زباله وفاضلاب
• برپائي نمايشگاههاي بهداشت محيط و موادغذائي به مناسبت هاي مختلف (هفته دولت، هفته سلامت ، روز بهداشت محيط و ...)
• رسيدگي به شكايات مردمي درزمينه بهداشت محيط ، مواد غذائي ، فاضلاب ، زباله و ...

ج ) آموزش

• آموزش حين خدمت وبدو خدمت پرسنل بهداشت محيط در زمينه بهداشت محيط ومواد غذائي از طريق برگزاري كارگاه آموزشي
• آموزش دانشجويان کار آموز بهداشت محيط دانشكده بهداشت
• آموزش كاركنان مراكز بازتواني وابسته به بهزيستي در زمينه بهداشت محيط و موادغذائي
• آموزش بهورزان خانه هاي بهداشت در زمينه بهداشت محيط ومواد غذائي
• آموزش رابطين
• آموزش مدیران و مربیان بهداشت مدارس

د) بازديدها

• بازديد از مراكز تهيه وتوزيع مواد غذائي واماكن عمومي و اماكن مسير راهها ( رستورانها واغذيه فروشي ها و ..)
• بازديد از مراكز بهداشتي درماني ، درمانگاهها وبيمارستانها
• بازديد از مراكز پرتو پزشكي و درمانی
• بازديد از استخرها ي شنا و باشگاههاي ورزشي
• بازديد از پادگانها ، اردوگاهها ، زندانها ومراكز انتظامي
• بازديد از مدارس وموسسات آموزشي و پرورشي
• بازديد از كارگاهها و كارخانجات مواد خوراكي وبهداشتي
• بازديد از پايانه هاي مسافربري و ترمينالها

ه) پشتيباني

• پيگيري اعتبارات بهداشت محيط
• پيگيري اعتبارات بهسازي محيط روستا ها
• تأمين مصالح و ابزار مورد نياز بمنظور احداث توالت روستائي و ...
• پيگيري اعتبارات مربوط به مديريت پسماندهاي بيمارستاني
• پيگيري نحوه برگزاري كارگاههاي آموزشي از طريق امور اداري و مالي (سالن اجتماعات- فيلمبرداري )
• پيگيري تجهيز انبار حوادث وسوانح غير مترقبه

ح) جمع آوري وتجزيه وتحليل آمار واطلاعات

• جمع بندي فرمهاي آماري ارسالي از مراكز بهداشت در معاونت امور بهداشتي
• تهيه كارنامه عملكرد شش ماهه وساليانه
• ارسال پس خوراندآمار و فعاليت هاي انجام شده به مراكز بهداشت شهرستانها
• تجزيه وتحليل آمار و ا طلاعات
• ارسال آمار عملكرد شش ماهه وساليانه پس از تصحيح وتجزيه وتحليل اطلاعات به مراكز سلامت محيط و كار

ط) عضويت دركميته ها ، كميسيون ها، شوراها وجلسات كارگروه وگروههاي كارشناسي

• عضويت دركميسيون نظارت استان بعنوان نماينده بهداشت و درمان استان
• عضويت دركارگروه بهداشت و درمان حوادث وسوانح غير مترقبه استان
• عضويت در گروههاي كارشناسي زير مجموعه كارگروه بهداشت ، درمان و تأمين اجتماعي استان
• عضويت دركميته اجرائي كاهش آلودگي هواي استان
• عضويت دركميته اتلاف سگهاي ولگرد
• عضویت در کارگروه مدیریت پس ماندها
• عضویت در کارگروه تدفین اجساد در بلایای طبیعی