مقدمه

موفقیت برنامه مراقبت های اولیه بهداشتی (PHC) در قالب نظام شبکه های بهداشتی درمانی کشور و در حال حاضر با رویکرد نظام جامع و همگانی سلامت، موجب به کارگیری چهار اصل بنیانی نظام شبکه بهداشت و درمان کشور یعنی برقراری عدالت اجتماعی، همکاری بین بخشی، مشارکت مردمی و استفاده از تکنولوژی مناسب، در تمامی مراحل اجرای برنامه پزشک خانواده روستایی شد.

مناسب ترین استراتژی اجرای برنامه بیمه روستایی در قالب نظام ارجاع، برنامه پزشک خانواده است. تصویب ماده 91 در قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و بندهای ج و د ماده 32 و بند الف ماده 35 و بند ج ماده 38 برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور نیز تاکیدی بر استقرار بیمه سلامت با محوریت پزشک خانواده و نظام ارجاع هستند. براساس بند 8 سیاست های کلی سلامت، ابلاغ شده توسط رهبر معظم انقلاب، افزایش و بهبود کیفیت و ایمنی خدمات و مراقبت های جامع و یکپارچه سلامت با محوریت عدالت و تاکید بر پاسخگویی، اطلاع رسانی شفاف، اثربخشی، کارآیی و بهره وری باید در قالب شبکه بهداشتی درمانی و منطبق بر نظام سطح بندی و ارجاع صورت گیرد.

براساس قانون بودجه سال 1384، سازمان بیمه سلامت ایران موظف گردید تا با صدور دفترچه بیمه سلامت برای تمام ساکنین مناطق زوستایی، عشایری و شهرهای زیر 20 هزار نفر امکان بهره مندی از خدمات سلامت را در قالب برنامه پزشک خانواده و از طریق نظام ارجاع فراهم آورد. بدین ترتیب فرصتی مناسب به منظور تامین سهولت دسترسی به خدمات سلامت برای ساکنین این مناطق پدید آمد.

در برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، پزشک عمومی و تیم سلامت می مسئولیت مدیریت سلامت افراد و خانوارهای تحت پوشش خود را بعهده داشته و پس از ارجاع فرد به سطوح تخصصی، مسئولیت پیگیری اقدامات انجام شده را نیز بعهده دارند. لذا، یکی از مهمترین وظایف پزشک خانواده ارائه خدمات جامع و همگانی سلامت است که بدون ارائه این خدمات، استفاده از اصطلاح پزشک خانواده برای ارائه صرف خدمات درمانی، کاری نابجاست. همچنین، تمامی خدمات سلامت در برنامه پزشک خانواده به جمعیت تحت پوشش به شکل فعال(Active) ارائه میشود.

در تصويب نامه هيات وزيران به شماره 142435/ت49863ه مورخ 29/8/1392 با هدف بهره مندی وبرخورداری مردم از خدمات پایه سلامت  وکاهش پرداخت هزینه های سلامت  از جیب مردم، كارگروه بررسي طرح تحول سلامت  و هماهنگي دستگاههاي اجرايي به منظور استقرار سامانه خدمات جامع و همگاني سلامت  در كليه روستاها، حاشيه شهرها و مناطق عشايري تشكیل شد.

سطح بندی واحدهای ارائه خدمات سلامت

چیدمان واحدهای ارائه دهنده خدمات و مراقبتهای سلامت به منظور دسترسی عادلانه، کم هزینه، سریع و باکیفیت مردم را به خدمات میسر می سازد.

خدمات و مراقبت های سلامت در سه سطح در اختیار افراد و جامعه تحت پوشش گذاشته می شود:

1- سطح اول: شامل خدمات/ مراقبت های اولیه سلامت فرد و جامعه است. خدمات سطح اول در نقطه آغازین توسط واحدی در نظام سلامت(مرکز خدمات جامع سلامت روستایی یا مرکز خدمات جلمع سلامت شهری روستایی یا شهری و خانه های بهداشت تابعه آنها) ارائه می گردد. این واحد به طور معمول در جایی نزدیک به محل زندگی مردم قرار دارد و در آن، نخستین تماس فرد با نظام سلامت از طریق پزشک خانواده یا تیم سلامت وی اتفاق میافتد.

سایر خدمات از طریق ارجاع به سطح بالاتر و با پذیرش مسئولیت پیگیری و تداوم خدمات به بیمار توسط واحد ارائه دهنده خدمات سطح اول انجام می گیرد.

2- سطح دوم و سوم : شامل خدمات تخصصی و فوق تخصصی می شود که توسط واحدهای سرپایی و بستری در نظام سلامت ارائه می گردد. این خدمات شامل خدمات تشخیصی، درمانی و توانبخشی / نوتوانی تخصصی، تدبیر فوریت های تخصصی، اعمال جراحی انتخابی و اورژانس، اقدامات بالینی، خدمات دارویی و فرآورده های مربوطه، آزمایشگاهی و تصویربرداری است.

معاونت اموربهداشتی استان آذربایجان غربی ارائه خدمات سطح اول برنامه پزشک خانواده را ازمرداد ماه سال 84  آغازودرحال حاضر برای جمعیتی بالغ بر 1344563 نفردر17 شهرستان مشتمل بر176 مرکز خدمات جامع سلامت روستایی يا مرکز خدمات جامع سلامت شهري روستايي وشهرهای زیر 20000 نفر با 305 پزشک و  251  کاردان یاکارشناس مامائی یاپرستاری اجرا می نماید.

ارائه خدمات داروئی ازطریق داروخانه های دولتی داخل یاخارج مرکزوداروخانه های خصوصی داخل یاخارج مرکزطرف قراردادبامراکز بهداشت شهرستانهاصورت می گیرد. همچنین برای ارائه خدمات پاراکلینیک کلیه مراکز بهداشتی ودرمانی مجری برنامه تعیین تکلیف شده اند.